Persoonlijkheidsstoornissen en valse beschuldigingen

Niet alle beschuldigingen van seksueel geweld zijn waar. Helaas is er weinig onderzoek om de prevalentie van valse beschuldigingen of wegen naar deze te begrijpen.

Een valse beschuldiging kan het gevolg zijn van opzettelijk liegen door de beschuldiger;  of onbedoeld, als gevolg van een verzinsel , hetzij spontaan ontstaan ​​door een psychische aandoening , of het gevolg zijn van opzettelijke of onbedoelde suggestieve ondervraging, coaching van het kind of gebrekkige interviewtechnieken. Valse beschuldigingen kunnen worden uitgelokt, verergerd of in stand gehouden door wetshandhavings-, kinderbeschermings- of aanklagers die overtuigd raken van de schuld van de beschuldigde (zie ook: Hysterie rond seksueel misbruik in kinderdagverblijven § Belangrijke gevallen ) .(Wikipedia.org)

Engle,J. & O’Donohue, W. (2012) geven 11 verklaringen waarom valse beschuldigingen van aanranding ontstaan.  (a) liegen, (b) impliciete toestemming, (c) valse herinneringen, (d) intoxicatie, (e) antisociale persoonlijkheidsstoornis, (f) borderline persoonlijkheidsstoornis, (g) theatrale persoonlijkheidsstoornis, (h) delirium, (i) psychotische stoornissen, (j) dissociatie en (k) verstandelijke beperking. Hier pikken we er één belangrijk gegeven uit namelijk persoonlijkheidsstoornissen. Wat opvalt is dat het vooral de persoonlijkheidsstoornissen uit Cluster B zijn die veel kans geven dat de persoon overgaat tot valse verklaringen.

Ook O’Neal, E. N., Spohn, C., Tellis, K., & White, C. (2014) verwijzen naar persoonlijkheidsstoornissen als grondslag voor het maken van valse beschuldigingen.  Ze gebruiken daarvoor gedetailleerde kwalitatieve gegevens over 55 gevallen van seksueel misbruik die in 2008 bij de politie van Los Angeles werden gemeld en die vervolgens ongegrond bleken. Hun studie richt zich op het identificeren van de factoren die klagers motiveerden om valse beschuldigingen in te dienen. Resultaten lieten zien dat motieven voor valse beschuldigingen in vijf overlappende categorieën vallen: problemen vermijden/een alibi verschaffen, woede of wraak, aandacht zoeken, psychische aandoeningen en schuld/berouw.

In de literatuur zijn er volgens Kilic, S. & Vural, A. (2021)  maar weinig publicaties over onterechte of onnodige toepassingen van bijvoorbeeld waanideeën van ouders over seksueel misbruik van kinderen.  Niettemin hebben enkele onderzoeken de aandacht gevestigd op dit probleem. Kohl et al. (2011) hebben gesuggereerd dat bijna tweederde van de moeders van mishandelde kinderen een psychische aandoening heeft. In eerste instantie lijkt het erop dat het aantal kinderen dat in pleeggezinnen wordt geplaatst bijna twee keer zo hoog is voor kinderen van wie de moeders aan een psychiatrische aandoening leden. In een onderzoek waarin deelnemers beweerden fysiek en seksueel misbruikt te zijn in hun jeugd, rapporteerden ze ook dat hun ouders hadden geleden. O’Donnell et al. (2014) rapporteerden dat de helft van de mishandelde kinderen in hun onderzoek een moeder had die aan een psychische aandoening leed. Chaopricha et al. (2011) ontdekten dat de prevalentie van psychische aandoeningen bij ouders van mishandelde kinderen bijna 57% bedroeg.

Sommige persoonlijkheidsstoornissen kunnen in zeldzame gevallen bijdragen aan het doen van valse beschuldigingen, maar het is belangrijk te benadrukken dat de meeste mensen met deze stoornissen geen valse beschuldigingen doen. Wanneer dit wel gebeurt, kan het voortkomen uit kenmerken zoals impulsiviteit, aandacht zoeken, problemen met realiteitszin of intense emotionele reacties. Hier zijn enkele persoonlijkheidsstoornissen die hier mogelijk een rol bij kunnen spelen:

1. Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)

Sterke emotionele instabiliteit en impulsiviteit kunnen leiden tot intense woede en wraakgevoelens.
Angst voor verlating kan ervoor zorgen dat iemand een beschuldiging maakt om aandacht of steun te krijgen.
Dissociatie en vervormde perceptie van gebeurtenissen kunnen leiden tot een overtuiging dat iets is gebeurd, zelfs als dit niet zo is.

2. Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS)

Mensen met NPS kunnen anderen manipuleren of beschuldigen om zichzelf te beschermen of hun imago te behouden.
Ze kunnen valse beschuldigingen gebruiken als een manier om macht en controle over anderen te krijgen.

3. Histrionische persoonlijkheidsstoornis (HPS)

Sterke behoefte aan aandacht en bevestiging kan leiden tot overdrijving of verzinnen van verhalen.
Emotioneel dramatisch gedrag kan ertoe leiden dat iemand een situatie verkeerd weergeeft.

4. Antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS) (Sociopathie/Psychopathie)

Manipulatief gedrag en een gebrek aan empathie kunnen ertoe leiden dat iemand anderen vals beschuldigt voor eigen gewin. Mensen met ASPS kunnen zonder schuldgevoelens leugens verspreiden om wraak te nemen of iemand te schaden.

5. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis (PPS)

Extreme achterdocht en wantrouwen kunnen ervoor zorgen dat iemand oprecht gelooft dat ze onrecht is aangedaan, ook al is dat niet zo. Mensen met PPS kunnen anderen vals beschuldigen omdat ze denken dat ze worden bedreigd of gemanipuleerd.

Belangrijke Kanttekening

Niet iedereen met een persoonlijkheidsstoornis doet valse beschuldigingen. De meeste valse beschuldigingen komen niet voort uit psychische stoornissen, maar uit andere factoren zoals persoonlijke conflicten, groepsdruk of misinterpretatie van gebeurtenissen.

Een persoonlijkheidsstoornis is een psychische aandoening die gekenmerkt wordt door een star en duurzaam patroon van gedachten, gevoelens en gedragingen die binnen de cultuur van de betrokkene duidelijk afwijken van de verwachtingen.

Hieronder lichten we de vier Cluster B stoornissen toe en leggen telkens de link naar het maken van valse beschuldigingen inzake seksueel misbruik. Het zijn zowel mannen als vrouwen die persoonlijkheidsstoornissen cluster B bezitten en o.a. valse aanklachten uiten op verschillende terreinen van het maatschappelijke leven en/of pathologisch leugenachtig gedrag vertonen. Maar mannen gaan vanuit Cluster B meer externaliserend gedrag vertonen, zodat ze vaak criminele feiten plegen gaande van opstandig gedrag, agressie, wanbedrijven, fysieke geweldpleging, fysiek wraak nemen, enz.maar ook het plegen van seksueel misbruik en mishandeling tav mannen en vooral vrouwen . Vanuit persoonlijkheidsstoornissen gaan vrouwen hun probleemgedrag meer psychologisch en verbaal en sociaal uiten. Vandaar dat het vooral vrouwen zijn die tot valse beschuldigingen inzake seksueel misbruik  vanuit een persoonlijkheidsstoornis komen.
Tevens schenken we aandacht aan de Paranoïde persoonlijkheidsstoornis, die hoort onder Cluster A persoonlijkheidsstoornissen.  Mensen die een persoonlijkheidsstoornis hebben die in Cluster A valt, zijn vaak excentriek en kunnen ‘vreemd’ of ‘apart’ overkomen. Vaak zijn het mensen die alleen leven of wonen en zeer weinig contact hebben met anderen. Ze leven geïsoleerd en zullen niet snel hulp zoeken.
Liegen binnen Cluster B-persoonlijkheidsstoornissen

Een formeel diagnostisch criterium voor een Cluster B-persoonlijkheidsstoornis is het frequent voorkomen van onwaarheden. Gerelateerde symptomen omvatten het simultaan onderhouden van meerdere levenssferen, het achterhouden van informatie en het manipuleren van feitelijke gegevens.  Indien men zich in een relatie bevindt (of heeft bevonden) met een individu met narcistische persoonlijkheidskenmerken, dan is men zich bewust van de frequentie waarmee deze persoon onwaarheden verkondigt. Onwaarheden kunnen variëren in omvang en belang, en worden soms zonder duidelijke reden geuit. Het is niet ongewoon dat mensen in bepaalde situaties onwaarheden vertellen. Echter, bij personen met Cluster B-persoonlijkheidsstoornissen kan het liegen vaker voorkomen en ernstigere vormen aannemen. Ze kunnen overdrijven of ontkennen dat er sprake is geweest van misbruik, onwaarheden vertellen over hun financiële situatie, werk, intieme relaties of vriendschappen, en dit alles om zichzelf anders voor te doen dan ze werkelijk zijn. (Narcisme België, 2020 https://narcismebelgie.be)

Tegendraads gedrag en het creëren van drama.

Een andere reden waarom narcisten kunnen liegen of hun verhaal manipuleren, is om tegendraads te zijn en drama te creëren. Dit gedrag kan vergeleken worden met dat van een kleuter die ‘nee’ zegt om zichzelf te laten gelden. Narcisten kunnen discussies aangaan en tegenstrijdige standpunten innemen, zelfs als men het met hen eens is, simpelweg om tegendraads te zijn en hun gelijk te halen. (Narcisme België, 2020 https://narcismebelgie.be)

Hier worden de vier persoonlijkheidsstoornissen van Cluster B nader besproken in relatie tot valse aanklachten seksueel misbruik.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Histrionische persoonlijkheidsstoornis

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Bronnen

Chaopricha,S. , Lerthattasilp T, Pimsungkul,K. Parenting, parent and child mental health in the families of maltreated children registered with the Child Protection Unit, Thammasat University Hospital. J Med Assoc Thai. 2011;94(7):S86-94.

Engle,J. & ODonohue, W. Pathways to False Allegations of Sexual Assault  (2012) Journal of Forensic Psychology Practice 12(2):97-123 DOI:10.1080/15228932.2012.650071

Kilic, S. & Vural, A. (2021). Delusional Disorder and False Allegations of Child Sexual Abuse. A case report. https://journals.nauss.edu.sa/index.php/AJFSFM doi: 10.26735/BOXU6438

Kohl PL, Jonson-Reid M, Drake B. (2011) Maternal mental illness and the safety and stability of maltreated children. Child abuse & neglect. 2011 May 1;35(5):309-18. https://doi.org/10.1016/j.

O’Donnell M, Maclean MJ, Sims S, Morgan VA, Leonard H, Stanley FJ. Maternal mental health and risk of child protection involvement: mental health diagnoses associated with increased risk. J Epidemiol Community Health. 2015 Dec 1;69(12):1175-83. https://doi.org/10.1136/jech- 2014-205240.

O’Neal, E. N., Spohn, C., Tellis, K., & White, C. (2014). The Truth Behind the Lies: The Complex Motivations for False Allegations of Sexual Assault. Women & Criminal Justice24(4), 324–340. https://doi.org/10.1080/08974454.2014.890161

Narcisme België. Liegen bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis: Onderzoek en implicaties.  https://narcismebelgie.be/liegen-bij-mensen-met-een-persoonlijkheidsstoornis-onderzoek-en-implicaties/ Geraadpleegd 27/01/2025

Narcisme België. (2020) Narcistische leugens en manipulatie: De impact op relaties en het belang van vertrouwen  https://narcismebelgie.be/de-narcist-en-de-waarheid/ Geraadpleegd 27/01/2025

Wikipedia.org.  False allegation of child sexual abuse. https://en.wikipedia.org/wiki/False_allegation_of_child_sexual_abuse Geraadpleegd 20/01/2025