Narcistische persoonlijkheidsstoornis

De narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door een overdreven gevoel van eigenwaarde, een sterke behoefte aan bewondering en een laag inlevingsvermogen. Anders geformuleerd: de persoon stelt zichzelf centraal en vindt dat hij bewondering verdient.

De stoornis kan worden gezien als de pathologische vorm van narcisme. De narcist heeft geen ziektebesef. Omdat het zelfbeeld te positief is, kan hij geen kritiek verdragen en is zelfkritiek onmogelijk. Daarom zal hij geen behandeling zoeken, en geen onderzoek accepteren. Hij kan dan ook niet gediagnosticeerd worden.

Er kan enkel een ruwe schatting aangegeven worden: 0,5-1% van de bevolking lijdt aan NPS. De aandoening komt in meerderheid voor bij mannen (50-75% van de gevallen volgens het DSM-IV).

Narcistische persoonlijkheidsstoornis is een psychische aandoening die wordt gekenmerkt door een doordringend patroon van grootsheid, een constante behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie voor anderen. Kenmerkend is het aspect van egocentrisme en jaloezie.  Tevens kan iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zich heel moeilijk inleven in iemand anders. Hieronder gaan we verder in op valse beschuldigingen en een NPS. Typisch is dat een persoon met NPS zich zodanig genegeerd, gekwetst of beledigd kan voelen dat men er niet voor aarzelt om iemand waarop men wraak wil nemen, te beschuldigen van seksueel misbruik. Dat men iemand onterecht beschuldigt en dat die persoon daar heel zware gevolgen kan van ondervinden, is voor een persoon met NPS geen probleem. Door het egocentrische karakter van deze stoornis en het gebrek aan empathie en inlevingsvermogen, kan het de persoon met NPD niet deren wat de ander meemaakt. Ze zoeken alleen maar hun eigen groot gelijk te halen omdat ze de situatie en het door hen ervaren onrecht, alleen maar vanuit hun eigen standpunt kunnen bekijken.  (https://nl.wikipedia.org/wiki/Egocentrisme)

DSM-5 criteria 301.81 (https://hulpgids.nl)
De Narcistische persoonlijkheidsstoornis zit onder de zogenaamde cluster B stoornissen.  Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis uit deze cluster worden wel getypeerd als “flamboyant” en/of “theatraal”. Zij kampen vaak met forse moeilijkheden in de interactie met anderen en hebben vaak moeite met de beheersing van hun impulsen en een uiterst instabiele identiteit. Behandeling varieert van geen tot intensieve klinische therapie. Factoren van belang zijn: draagkracht, impulsbeheersing, mate van wantrouwen, ziektebesef, ziekte-inzicht, sociale aanpassing en dreiging voor anderen.

Kenmerkend is : Een pervasief patroon van grandiositeit (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend op jongvolwasssen leeftijd een aanwezig in uitlopende contexten, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken:

-Heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid.
-Is gepreoccupeerd met fantasieën over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid, of ideale liefde.
-Gelooft dat hij of zij “bijzonder” en uniek is alleen kan worden begrepen door, of moet omgaan, met andere bijzondere mensen of mensen (of instellingen) een hoge status.
-Heeft excessieve behoefte aan bewondering.
-Heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben.
-Exploiteert anderen.
-Heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te identificeren.
-Is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen afgunstig zijnop hem of haar.
-Toont zich arrogant of hooghartig in houding of gedrag.

Gewone eigenschappen en gedragingen van narcisten

Narcisten vertonen verschillende belangrijke eigenschappen en gedragingen die hun relaties diepgaand beïnvloeden:

Grandiositeit: Narcisten hebben vaak een opgeblazen gevoel van hun belang en talenten. Ze geloven dat ze superieur zijn aan anderen en erkenning verwachten voor hun prestaties, zelfs als het niet verdiend is.

Behoefte aan bewondering: Voortdurend verlangen naar aandacht en bewondering staat centraal in narcistisch gedrag. Deze behoefte drijft veel van hun acties en beslissingen, inclusief hun relatiebenadering.

Gebrek aan empathie: Een van de meest schadelijke eigenschappen in een narcist is hun onvermogen om zich in te leven in anderen. Dit gebrek aan empathie betekent dat ze de gevoelens en behoeften van hun partners niet kunnen begrijpen of zich zorgen kunnen maken, wat leidt tot kwetsend en egocentrisch gedrag.

Voorkeursbehandeling. Narcisten hebben vaak het gevoel dat ze een speciale behandeling en privileges verdienen. Dit gevoel van recht kan ertoe leiden dat ze anderen uitbuiten en regels of normen negeren die voor iedereen gelden.

Manipulatief gedrag: narcisten zijn bedreven in het manipuleren van anderen om hun doelen te bereiken. Dit kan bestaan uit liegen, bedriegen en een vals beeld creëren om bewondering of controle te krijgen. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Narcistische_persoonlijkheidsstoornis)

Vals beschuldigen

Narcisten gedijen op manipulatie en controle en nemen vaak hun toevlucht tot valse beschuldigingen om hun doelen te bereiken. Deze beschuldigingen zijn een krachtig instrument om hun doelen te ondermijnen, verwarring te creëren en het zelfvertrouwen te ondermijnen. Het primaire doel is om de aandacht af te leiden van hun eigen tekortkomingen en een illusie van superioriteit te behouden. Slachtoffers worden vaak verstrikt in een web van bedrog, worstelen om zich te verdedigen tegen claims die zowel schadelijk als desoriënterend zijn.

De emotionele tol van deze beschuldigingen kan ernstig zijn, wat leidt tot verhoogde angst, stress en zelfs depressie. Slachtoffers kunnen hyperwaakzaam worden en voortdurend hun eigen acties en motieven in twijfel trekken. Deze staat van voortdurende twijfel komt ten goede aan de narcist, die de emotionele onrust van het slachtoffer uitbuit om hun agenda te bevorderen.

Het begrijpen van de mechanismen achter deze valse beschuldigingen is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve tegenmaatregelen. Het herkennen van de mix van waarheid en onwaarheid, evenals de rol van enablers, kan slachtoffers in staat stellen de gevel van de narcist te ontmantelen en hun realiteitszin op te winnen. ((https://ucmjdefense.com/)

Narcistische beschuldigingen begrijpen

Narcistische beschuldigingen bevatten vaak een mix van waarheid en onwaarheid, waardoor ze bijzonder verraderlijk zijn. De narcist kan een kleine fout of misstap uitbuiten en het overdrijven om het slachtoffer in een negatief daglicht te stellen. Deze tactiek verwart het slachtoffer en maakt het voor anderen moeilijker om de waarheid te onderscheiden. Enablers spelen, vaak onbewust, een cruciale rol door de beweringen van de narcist te valideren en het slachtoffer verder te isoleren. Deze enablers kunnen vrienden, familie of collega’s zijn die, beïnvloed door de charme en manipulatie van de narcist, de valse beschuldigingen geloofwaardiger maken.

Het slachtoffer, gevangen in dit web, kan moeite hebben om de realiteit te scheiden van het geconstrueerde verhaal van de narcist. Het erkennen van deze dynamiek is van vitaal belang voor iedereen die met dergelijke beschuldigingen wordt geconfronteerd, omdat het een strategisch antwoord mogelijk maakt dat de controle van de narcist kan ontmantelen. Inzicht in de mix van waarheid en onwaarheid, samen met de rol van enablers, stelt slachtoffers in staat om hun realiteitszin terug te vorderen en de tactiek van de narcist effectief tegen te gaan. (https://ucmjdefense.com/)

Statistieken over narcistische persoonlijkheidsstoornis en valse beschuldigingen

Ongeveer 6,2% van de Amerikaanse bevolking heeft een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS), volgens het National Institute of Mental Health (NIMH). Deze aandoening correleert vaak met een grotere kans op het maken van valse beschuldigingen. Onderzoek wijst uit dat personen met NPS drie keer meer kans hebben om valse beschuldigingen te maken in vergelijking met mensen zonder de stoornis (American Psychological Association, 2020). Deze valse beschuldigingen kunnen variëren van kleine grieven tot ernstige claims, die het leven van de doelwitten aanzienlijk beïnvloeden.

Uit een onderzoek van het Journal of Forensic Psychology bleek dat 45% van de valse beschuldigingen in de voogdij bestrijding een ouder met NPS betrof. Deze statistiek onderstreept de manipulatieve neigingen van narcisten, met name in situaties met een hoge inzet. Dr. Dr. Craig Malkin, een klinisch psycholoog en docent aan de Harvard Medical School, merkt op: “Narcisten gebruiken vaak valse beschuldigingen als een wapen om hun slachtoffers te beheersen en te domineren, waarbij ze het rechtssysteem in hun voordeel exploiteren” (Malkin, 2015).

De prevalentie van valse beschuldigingen door narcisten is niet beperkt tot persoonlijke relaties. In werkomgevingen zijn personen met NPS verantwoordelijk voor 30% van de valse claims van intimidatie of wangedrag, volgens een rapport van het Workplace Bullying Institute. Dit gedrag kan een giftige omgeving creëren, wat leidt tot aanzienlijke professionele en emotionele problemen voor de beschuldigde. Dr. Dr. Ramani Durvasula, een klinisch psycholoog en expert op het gebied van narcisme, stelt: “Valse beschuldigingen door narcisten op de werkplek kunnen loopbanen en reputaties doen ontsporen, waarbij het slachtoffer vaak weinig verhaal heeft. Het is niet altijd gemakkelijk om te zien wanneer u te maken hebt met een narcist. De ene dag trekken ze u aan met hun charme en charisma, de volgende dag manipuleren ze u, verwoesten ze uw zelfvertrouwen en laten ze u afvragen: Wat had ik anders moeten doen?” Zoals Dr. Ramani uitlegt in It’s Not You , is het antwoord: absoluut niets. Net zoals een tijger zijn strepen niet kan veranderen, zal een narcist niet stoppen met u te manipuleren en betekenisloos te bestempelen, ongeacht hoeveel u probeert hen te sussen. “Narcisten zijn manipulatief en meesterlijk in het verdraaien van de situatie en het gebruiken van de regels om te krijgen wat ze willen. Nog frustrerender is dat ze dingen zo omdraaien dat je ze uiteindelijk geeft wat ze willen en jezelf in het proces uitput.” (Durvasula, 2024).

In juridische contexten is de impact van deze valse beschuldigingen groot. Het National Center for State Court in de VS meldt dat zaken met valse beschuldigingen van personen met NPS 25% meer kans hebben op onrechtmatige veroordelingen. Deze statistiek benadrukt de kritieke behoefte aan bewustzijn en strategische verdediging tegen dergelijke claims. Dr. Dr. Sam Vaknin, een toonaangevende autoriteit op het gebied van narcistische persoonlijkheidsstoornis, benadrukt: “Het begrijpen van de patronen van narcistisch gedrag is cruciaal voor juridische professionals om valse beschuldigingen tegen te gaan en effectief gerechtigheid te garanderen” (Vaknin, 2017).

Deze statistieken en inzichten van experts onthullen de doordringende en schadelijke aard van valse beschuldigingen van mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het herkennen van deze patronen is essentieel voor iedereen die met dergelijke beschuldigingen wordt geconfronteerd, waardoor ze een robuuste verdediging kunnen opzetten en de potentiële schade kunnen worden beleed. (https://ucmjdefense.com/)

De aard van de narcisten

Personen die lijden aan een NPS kunnen in eerste instantie overkomen als charmant en sociaal. Tevens kunnen ze zich interessant voordoen en zodoende kunnen ze op normale wijze relaties aangaan. Maar na verloop van tijd blijkt hun egocentrisme doorgaans een ernstig obstakel. Niet zelden eisen ze een voorkeursbehandeling. Als ze die niet krijgen, voelen ze zich snel gekrenkt of ondergewaardeerd. Hierdoor zijn ze gevoelig voor een depressie. Anderzijds kan hun kwetsbaarheid ook tot woedeaanvallen leiden en tot confrontaties in een werkomgeving.

Voor een narcistisch persoon is het van levensbelang om in het centrum van de aandacht te staan. Als men niet voldoende bewondering laat merken, wordt er aandacht op een negatieve manier afgedwongen. Daardoor is het bijna onmogelijk om met hem samen te leven; zulk gedrag is destructief en heeft voor alle betrokkenen negatieve gevolgen. De lijder ontkent de verantwoordelijkheid voor eigen handelen omdat gebrek aan zelfinzicht dat onmogelijk maakt. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Narcistische_persoonlijkheidsstoornis)

Narcistische mindset

Narcisten opereren vanuit een mentaliteit die is geworteld in grootsheid en recht. Ze zien zichzelf als superieure wezens, die onwrikbare bewondering en eerbied verdienen. Deze opgeblazen zelfperceptie drijft hun meedogenloze streven naar validatie, vaak ten koste van anderen. Wanneer ze worden uitgedaagd of bekritiseerd, leidt hun fragiele zelfrespect tot verdedigingsmechanismen, wat leidt tot agressief gedrag zoals valse beschuldigingen. Deze beschuldigingen dienen als een middel om hun dominantie opnieuw te bevestigen en alle waargenomen bedreigingen voor hun zelfbeeld af te buigen.(https://ucmjdefense.com/)

Hun gebrek aan empathie verergert hun manipulatieve neigingen verder. Niet in staat om echt contact te maken met de gevoelens van anderen, maken ze misbruik van kwetsbaarheden zonder berouw. Deze emotionele onthechting stelt hen in staat om overtuigende leugens te fabriceren, waarbij gedeeltelijke waarheden worden vermengd met vervormingen om meeslepende verhalen te maken. Hun bedrevenheid bij het lezen van sociale signalen stelt hen in staat om hun beschuldigingen aan te passen om de specifieke onzekerheden van hun doelwit te exploiteren, waardoor hun aanvallen bijzonder verwoestend worden. Het begrijpen van deze mentaliteit is cruciaal voor iedereen die zich wil verdedigen tegen zijn verraderlijke tactiek. (https://www.psyq.nl/persoonlijkheidsstoornis/narcistische-persoonlijkheidsstoornis)

Waarom narcisten valse beschuldigingen maken

Narcisten maken valse beschuldigingen om hun omgeving te manipuleren en te beheersen. Deze mensen proberen vaak een voorgevel van superioriteit en onfeilbaarheid te behouden, en valse beschuldigingen dienen als een hulpmiddel om dit te bereiken. Door hun eigen tekortkomingen en wandaden op anderen te projecteren, leiden ze de aandacht af van hun tekortkomingen. Deze tactiek stelt hen ook in staat om degenen die zij als bedreigingen of rivalen beschouwen te ondermijnen en te destabiliseren. De valse beschuldigingen kunnen variëren van kleine verdraaiingen tot ernstige beschuldigingen, allemaal bedoeld om verwarring en twijfel te creëren. Dit gedrag komt voort uit een diepgewortelde behoefte aan validatie en een fragiel zelfbeeld dat geen kritiek of oppositie kan tolereren. Het erkennen van deze motivaties is cruciaal om de bredere context van narcistisch gedrag te begrijpen en een effectieve verdediging tegen hun manipulatieve tactieken voor te bereiden. (https://ucmjdefense.com/)

Controle, wraak en validatie

Narcisten hanteren valse beschuldigingen als instrumenten van controle, wraak en validatie. Ze maken zorgvuldig beschuldigingen om hun omgeving te domineren, zodat hun doelen uit balans en compliant blijven. Wraak voedt hun acties wanneer ze een lichte of tegenstand waarnemen, echt of ingebeeld. Zij zoeken vergelding en voldoening uit de daaruit voortvloeiende onrust door hun tegenstanders te beschuldigen van flagrante daden. Validatie speelt een cruciale rol; valse beschuldigingen dienen om hun verwrongen zelfbeeld te bevestigen. Zij versterken hun gevoel van superioriteit en rechtvaardigheid door hun onzekerheden op anderen te projecteren. Dit gedrag manifesteert zich vaak in persoonlijke en professionele omgevingen, waar de inzet hoog is en de schade die wordt toegebracht diepgaand kan zijn. Het meedogenloze streven naar deze doelen onderstreept de behoefte van de narcist om zijn fragiele ego te behouden, vaak ten koste van het welzijn van anderen. Het herkennen van deze onderliggende motieven is essentieel voor het effectief begrijpen en tegengaan van hun manipulatieve strategieën. (https://ucmjdefense.com/)

Veel voorkomende valse beschuldigingen

Valse beschuldigingen draaien vaak om ernstige beschuldigingen, zoals ontrouw, aanranding, huiselijk geweld, financieel wangedrag of kindermishandeling. Deze beweringen worden niet willekeurig gekozen; ze worden zorgvuldig geselecteerd vanwege hun potentieel om maximale verstoring en emotionele nood te veroorzaken. Beschuldigingen van ontrouw kunnen persoonlijke relaties verbrijzelen, zaden van twijfel en wantrouwen zaaien. Aantijgingen van financieel wangedrag kunnen professionele reputaties aantasten, een loopbaan en levensonderhoud in gevaar brengen. Beschuldigingen van kindermishandeling zijn bijzonder verwoestend en doen een beroep op sterke emotionele reacties en onmiddellijke juridische gevolgen.

Narcisten maken gebruik van deze beschuldigingen om percepties te manipuleren en verhalen te beheersen. Ze begrijpen dat dergelijke ernstige beweringen moeilijk te negeren zijn en onmiddellijke aandacht te trekken. De ernst van deze beschuldigingen dwingt het doel in een defensieve positie en klautert om hun onschuld te bewijzen. Deze tactiek leidt niet alleen om de controle van het eigen gedrag van de narcist af, maar isoleert ook het doel, waardoor het voor hen moeilijk wordt om ondersteuning te krijgen. Het erkennen van de berekende aard van deze valse beschuldigingen is cruciaal voor het opzetten van een effectieve verdediging. (https://ucmjdefense.com/)

Valse verkrachtingsclaims als een verdedigingsmechanisme

Valse beschuldigingen van verkrachting zijn een bijzonder verontrustend aspect van narcistisch gedrag, dat wordt gebruikt als een extreme vorm van manipulatie om hun zelfbeeld af te wenden en te beschermen. In deze sectie wordt de motivaties achter dergelijke claims, de psychologische onderbouwing, voorbeelden uit het echte leven en de bredere maatschappelijke en juridische implicaties onderzocht.

Even omstreden is het fenomeen van valse verkrachtingsclaims van narcisten als een middel om hun ontrouw te verdoezelen. Deze beweringen kunnen deel uitmaken van een breder patroon van manipulatie en misleiding dat wordt gebruikt om hun zelfbeeld te behouden en verantwoording te vermijden.

Waarom narcisten valse beschuldigingen van verkrachting maken

Narcisten kunnen om verschillende redenen hun toevlucht nemen tot valse verkrachtingsclaims, allemaal geworteld in hun behoefte om de controle te behouden, verantwoording te vermijden en hun zelfbeeld te beschermen:

  • Het afleiden van de schuld: wanneer ze worden geconfronteerd met blootstelling of confrontatie over hun ontrouw, kunnen narcisten verkrachting beweren om de schuld van zichzelf af te leiden. Door zichzelf af te schilderen als slachtoffers, verleggen ze de focus van hun wandaden naar een vermeende aanval, waardoor aandacht en sympathie naar zichzelf worden afgeleid.
  • Beeld behouden: Narcisten zijn diep bezorgd over hun publieke imago en hoe anderen ze waarnemen. Een valse verkrachtingsclaim kan dienen om hun reputatie te behouden door hen te herschikken als een slachtoffer in plaats van een dader van ontrouw.
  • Manipuleren van het verhaal: door verkrachting te claimen, kunnen narcisten het verhaal manipuleren om aan hun behoeften te voldoen. Met deze tactiek kunnen ze het verhaal beheersen en voorkomen dat hun partner of anderen de waarheid over hun gedrag zien.

Interpersoonlijk slachtofferschap

De neiging tot interpersoonlijke slachtofferschap (Tendency for Interpersonal Victimhood TIV) is een breed conceptueel kader dat de verschillende psychopathologieën omvat die beschuldigingen van vals misbruik veroorzaken. Onderzoek bevestigt dat TIV een blijvende persoonlijkheidskenmerk is, gedefinieerd als “een voortdurend gevoel dat het zelf een slachtoffer is, gegeneraliseerd in vele soorten relaties.” Degenen met een hogere TIV hebben de neiging om zich vaker, intens en langdurig slachtoffer te voelen dan personen met een lagere neiging tot slachtofferschap (Gabay et al., 2020).

Gabay’s literatuuroverzicht maakt een cruciaal onderscheid: slachtofferschap is een psychologische toestand, niet noodzakelijkerwijs bewijs van daadwerkelijke slachtofferschap of trauma (Berman, 2014; Schori-Eyal et al., 2017). Voor mannelijke slachtoffers van beschuldigingen van vals misbruik is dit onderscheid de sleutel – vooral wanneer ze worden geconfronteerd met beschuldigingen van een partner wiens perceptie van slachtoffer zijn, voortkomt uit psychologische disfunctie in plaats van realiteit. Misschien wel het meest kritisch voor de context van valse beschuldigingen, kan een slachtoffermentaliteit zich zelfs ontwikkelen in afwezigheid van echt trauma of misbruik.

TIV manifesteert zich in gedragingen die het slachtofferschap gebruiken om anderen te manipuleren, sympathie te vergaren of tactische voordelen te behalen in de familierechtbank. Voor mannen die waarschijnlijk te maken krijgen met of al valse beschuldigingen zullen ondervinden, is het cruciaal om deze eigenschappen in een partner of ex te herkennen. Het helpt je om te anticiperen op manipulatieve acties, voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals het vastleggen van alle interacties, en een sterke verdediging op te bouwen.

Dus, wat voedt dit voortdurende nodig om zich slachtoffer te voelen? Volgens Gabay en collega’s bestaat zowel individueel als collectief slachtofferschap uit vier fundamentele aspecten: de behoefte aan erkenning, moreel elitarisme, gebrek aan empathie en herkauwen. (Gabay et al., 2020)

Noodzaak van herkenning

In tegenstelling tot de typische narcistische hunkering naar bewondering, zoeken mensen met een neiging tot interpersoonlijke slachtofferschap (TIV) specifiek erkenning voor hun vermeende “lijden” (Hameiri & Nadler, 2017; Twali et al., 2020). Deze slachtoffergerichte erkenning voedt hun zelfbeeld als moreel superieur en stelt hen in staat om zichzelf te positioneren als sympathieke figuren in plaats van alleen aandachtszoekers. Psychologisch gezien, wanneer anderen hun valse slachtofferschap valideren, versterkt het niet alleen hun verhaal extern, maar versterkt het ook hun eigen zelfbedrog. Deze feedbacklus stelt hen in staat om een steeds overtuigender gevel van slachtofferschap te presenteren (Urlic, Berger & Berman, 2010).

Bovendien gaat erkenning niet alleen over erkenning – het gaat over het eisen van verantwoording van hun vermeende dader. Voor deze individuen staat de verantwoordelijkheid gelijk aan eeuwige straf. Professionele slachtoffers willen dat de vermeende misbruiker verantwoordelijkheid neemt, schuld uitdrukt en berouw toont (Baumeister, Stillwell, & Heatherton, 1994), terwijl hij ook empathie en steun krijgt van anderen (Noor, Shnabel, Halabi & Nadler, 2012; Urlic et al., 2010). Deze behoefte aan erkenning dient een meer sinister doel: het straft het doelwit van de schuld door ze af te schilderen als een misbruiker, die zich voedt met een ander aspect van TIV – het verlangen naar wraak. Hoe meer sympathie de valse aanklager vergarings krijgt, hoe meer hun doelwit wordt belasterd.

In sociale contexten, met name die met sterke genderverhalen over huiselijk geweld, exploiteren valse aanklagers maatschappelijke vooroordelen om erkenning en steun te krijgen. Dit fenomeen, bekend als welwillend seksisme, maakt verder een reactie op de weegschaal tegen hun vals beschuldigde partners (Bertsch en Matthews, 2023). De behoefte aan erkenning wordt dus zowel een persoonlijke drijfveer als een berekende exploitatie van maatschappelijke vooroordelen.

Bovendien kunnen individuen met TIV in de huidige wereld van sociale media gedreven hun valse verhalen exponentieel versterken. Platforms zoals Facebook en Instagram stellen hen in staat om claims van slachtoffers op grote schaal te verspreiden, sympathie en steun te krijgen op manieren die voorheen beperkt waren tot persoonlijke netwerken. Een gebrek aan empathie is een bepalende eigenschap in narcistische, borderline, histrionische en antisociale persoonlijkheidsstoornissen, evenals personen met een neiging tot interpersoonlijk slachtofferschap (TIV). Dit tekort vormt een obsessieve focus op de eigen pijn, terwijl het lijden van anderen wordt genegeerd (Urlic et al., 2010).

Een gebrek aan empathie, in combinatie met een gebrek aan geweten of schaamte, stelt personen met een hoge TIV in staat om kwaadaardige acties te rechtvaardigen. Voordat ze iemand ten onrechte beschuldigen van huiselijk geweld, kindermishandeling of aanranding, moeten deze personen hun doelwit ontmenselijken. De emotionele ontkoppeling stelt hen in staat om het leven van hun slachtoffers te vernietigen zonder wroeging, vaak gerechtvaardigd in hun wreedheid.

Moreel elitarisme verergert het probleem dan door deze individuen een gevoel van rechtvaardigheid in hun daden te geven. Ze zien zichzelf als moreel superieur en gebruiken dat geloof om hun aanvallen te rechtvaardigen. Deze combinatie van een gebrek aan empathie en moreel elitarisme creëert een gevaarlijke omgeving, waarbij de valselijk beschuldigden systematisch worden belasterd, geïsoleerd en gestraft, met weinig kans om terug te vechten. Narcisten, borderline persoonlijkheden  en andere mensen met een hoog conflict die worden aangewakkerd door hun Tendency voor Interpersoonlijk Slachtofferschap, transformeren valse beschuldigingen in een ongelooflijk effectief wapen in echtscheidingen met een hoog conflict. Hun meedogenloze focus op waargenomen minachting, in combinatie met een meedogenloos streven naar sympathie en wraak, voedt hun giftig gedrag en bestendigt een cyclus van emotionele vernietiging voor iedereen die zijn of haar pad kruist. (https://shrink4men.com/)

Psychologische ondersteuningen

Het gebruik van valse verkrachtingsclaims door narcisten wordt gedreven door verschillende psychologische factoren die inherent zijn aan hun persoonlijkheidsstoornis:

  • Pathologisch liegen: narcisten houden zich vaak bezig met pathologische leugens om hun doelen te bereiken. Ze liegen met gemak en overtuiging, met behulp van misleiding om de mensen om hen heen te manipuleren en te beheersen. Een valse verkrachtingsclaim is een uitbreiding van dit gedrag, wat een extreme vorm van bedrog vertegenwoordigt.
  • Slachtoffermentaliteit: Ondanks hun grootsheid kunnen narcisten snel een slachtoffermentaliteit aannemen wanneer het zijn doelen dient. Het beweren van verkrachting stelt hen in staat om het slachtoffer te spelen, sympathie te vergaren en de verantwoordelijkheid voor hun acties af te buigen.
  • Behoefte aan controle: narcisten hebben een grote behoefte om situaties en mensen te beheersen. Door verkrachting te claimen, nemen ze de controle over het verhaal en de emotionele reacties van de betrokkenen, zodat de focus blijft op hun vermeende slachtofferschap in plaats van op hun ontrouw.
  • Gebrek aan empathie: een belangrijke eigenschap van narcisten is hun gebrek aan empathie. Hierdoor kunnen ze valse beweringen doen zonder zich zorgen te maken over de echte slachtoffers van aanranding of de mogelijke schade aan degenen die zij beschuldigen. Hun belangrijkste zorg is hun eigen imago en het vermijden van gevolgen voor hun daden. (https://ucmjdefense.com/victim-mentality-false-sexual-assault-allegations.html )

Innerlijke instabiliteit en pijn

Narcisten worstelen vaak met een innerlijke instabiliteit die hun behoefte aanwakkert om de schuld aan anderen te projecteren. Deze emotionele turbulentie komt voort uit diepgewortelde onzekerheden en een fragiel zelfbeeld. Om hun kwetsbaarheden te maskeren, verzinnen ze beschuldigingen en verschuiven ze de aandacht van hun eigen tekortkomingen. Deze projectie is een copingmechanisme, waardoor ze een gevel van superioriteit en controle kunnen behouden. De pijn die ze anderen toebrengen, weerspiegelt hun innerlijke chaos en creëert een cyclus van emotionele onrust. Hun doelwitten worden onwetende deelnemers aan dit psychologische drama, met de dupe van de onopgeloste problemen van de narcist.

Deze dynamiek bestendigt niet alleen het gevoel van macht van de narcist, maar verergert ook zijn innerlijke instabiliteit, omdat ze steeds afhankelijker worden van externe validatie en manipulatie om hun eigenwaarde te behouden. Het begrijpen van dit samenspel tussen innerlijke onrust en uiterlijke agressie is cruciaal voor degenen die zich willen verdedigen tegen valse beschuldigingen, omdat het de onderliggende motivaties onthult die het gedrag van de narcist veroorzaken.

Flying monkeys

Wanneer je tegenover een narcist staat in de Rechtbank, is één van de meest verwoestende tactieken die je kunt tegenkomen de lastercampagne. Deze georkestreerde poging om je reputatie te beschadigen voelt vaak als de dood, omdat de narcist systematisch mensen tegen je opwindt via een netwerk van onwetende deelnemers – algemeen bekend als ‘vliegende apen’.

Vliegende apen (flying monkeys) zijn mensen die door een narcist worden ingezet om het slachtoffer van de narcist te intimideren, manipuleren of isoleren. Deze term is afkomstig uit de film De tovenaar van Oz, waarin de Boze Heks van het Westen haar gevleugelde apen stuurt om Dorothy te vernietigen. Narcisten gebruiken ‘vliegende apen’ om hun slachtoffers te terroriseren en isoleren, net als in de film. Ze worden vaak gebruikt wanneer de narcist niet rechtstreeks met het slachtoffer kan of wil communiceren of wanneer de narcist niet langer in staat is om invloed uit te oefenen op het slachtoffer. Narcisten gebruiken vaak tactieken zoals triangulatie, waarbij ze een derde persoon gebruiken om hun boodschap over te brengen, of gaslighting, waarbij ze het slachtoffer doen twijfelen aan hun eigen waarnemingen. Vliegende apen zien zichzelf meestal als goed geïnformeerde gekwalificeerde helpers en/of strijders voor rechtvaardigheid die handelen op basis van volledige onpartijdigheid.

Vliegende apen kunnen vrienden, familieleden of zelfs collega’s van het slachtoffer zijn. ‘Vliegende apen’ zijn zich niet altijd bewust van het feit dat ze worden gemanipuleerd door de narcist en dat ze bijdragen aan het misbruik. De narcist manipuleert hen vaak met leugens of gespeeld slachtofferschap en ze zijn zich vaak niet bewust van het feit dat ze als pionnen worden gebruikt in het narcistische spel. Sommige ‘vliegende apen’ zijn zich echter bewust van hun rol en genieten van de macht die ze over het slachtoffer hebben. Vliegende apen geloven dat ze gemachtigd zijn om zich te bemoeien met situaties van anderen en zijn ervan overtuigd dat ze ‘het juiste doen’.  Narcisten zijn bedreven in het oproepen van sympathie van omstaanders, wat sommige mensen motiveert om actie te ondernemen om het lijden van de narcist te verlichten.  Vaak hebben vliegende apen tunnelvisie, waarbij ze geloven dat ze ‘het hele verhaal kennen’, terwijl ze in werkelijkheid slechts één kant van het verhaal accepteren. Daarbij gaan ze voorbij aan de perspectieven, emoties en persoonlijke grenzen van het slachtoffer van de narcist.

Kenmerkend voor vliegende apen is dat ze actief contact zoeken met het slachtoffer, of het nu thuis is, aan de telefoon of op sociale media. Ze proberen het slachtoffer op indringende wijze duidelijk te maken dat zij onaangepast gedrag vertonen. Vliegende apen zien zichzelf meestal als goed geïnformeerde, gekwalificeerde helpers en/of strijders voor rechtvaardigheid die handelen op basis van volledige onpartijdigheid.

Het gedrag van vliegende apen kan grenzeloos en schaamteloos zijn. Ze worden gedreven door de overtuiging dat ze vechten voor gerechtigheid en bescherming van de narcist die zich voordoet als slachtoffer. Hun gedrag kan leiden tot “misbruik via proxy”, waarbij alles wat het slachtoffer zegt tegen hen wordt gebruikt, zowel in gesprekken als achter hun rug. Soms hebben deze mensen ook moeite met zelfreflectie en geven ze het slachtoffer de schuld van hun “onwil om te voldoen aan hun ‘redelijke’ eisen” voor hun fanatieke gedrag. Dit gedrag kan zeer schadelijk zijn voor degenen die het doelwit zijn van hun acties. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Vliegende_apen)

Dit gedrag wordt ook wel ‘co-narcisme’ genoemd. Het gebeurt wanneer mensen onbewust gedrag en attitudes aannemen die tegemoetkomen aan de behoeften van de narcist. Meestal liegt de vliegende aap niet. Ze zijn absoluut overtuigd dat wat ze zeggen waar is. De narcist heeft hen goed bedrogen. De narcist rekruteert vaak mensen die je ooit vertrouwde – vrienden, familieleden en zelfs professionals – om onbewust als hun “vliegende apen” te dienen. Valse beschuldigingen zijn een zilveren kogel voor narcisten, waarbij vele doelen worden gediend. Narcisten zijn niet alleen geïnteresseerd in het manipuleren van mensen in hun sociale kring; ze hebben een specifiek belang bij het beïnvloeden van professionals – therapeuten, advocaten, managers en andere autoriteitsfiguren. Waarom dan? Want als ze deze beslissers kunnen overtuigen om hun verhaal te ondersteunen, krijgen ze nog meer macht.  Narcisten zijn zeer bedreven in manipulatie, vooral als het gaat om professionals. Ze gebruiken charme, misleiding en leugens om een verhaal te creëren waarin ze het slachtoffer zijn, en hun doelwit is de agressor. Ze presenteren vaak alleen selectieve feiten en schilderen een eenzijdig verhaal dat is ontworpen om sympathie op te wekken. Narcisten zijn bedreven in het creëren van omgevingen waar co-narcisme gedijt.

Narcisten zijn meesters van overreding. Ze weten precies hoe ze emoties moeten manipuleren en de waarheid moeten verdraaien om bij hun verhaal te passen. Vliegende apen zijn vaak mensen die een bestaande band hebben met de narcist, waardoor ze eerder hun kant van het verhaal geloven. Bovendien jagen narcisten op onveiligheid en angst, waardoor hun vliegende apen het gevoel hebben dat ze het juiste doen door de narcist te verdedigen.  Hoewel vliegende apen het zich misschien niet altijd realiseren, worden ze actieve deelnemers aan het misbruik. Door valse informatie te verspreiden of beslissingen te nemen op basis van de leugens van de narcist, versterken ze de schade die het slachtoffer is toegebracht. Dit veroorzaakt psychologische schade, niet alleen aan het slachtoffer, maar ook aan de vliegende apen zelf, die zich schuldig of verwarring kunnen voelen wanneer de waarheid uiteindelijk uitkomt. (Squires, S. 2024)

Psychologische gevolgen voor slachtoffers

Slachtoffers van narcistische beschuldigingen ervaren vaak een grote psychologische impact. Het constante spervuur van onwaarheden en manipulaties tast hun zelfrespect aan, waardoor ze twijfelen aan hun eigen percepties en oordelen. Deze meedogenloze gaslighting kan leiden tot chronische angst, depressie en zelfs posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het identiteitsgevoel van het slachtoffer kan gefragmenteerd raken als ze de verwrongen kijk van de narcist op hen internaliseren.

Sociaal isolement volgt vaak, omdat het slachtoffer zich terugtrekt om verdere schade te voorkomen of omdat de narcist hen met succes heeft vervreemd van zijn ondersteuningsnetwerk. Het vertrouwen in anderen neemt af, waardoor het voor slachtoffers moeilijk is om gezonde relaties te vormen of te onderhouden. De emotionele tol kan zich fysiek manifesteren, met symptomen zoals slapeloosheid, hoofdpijn en gastro-intestinale problemen. Het herkennen van deze psychologische gevolgen is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve copingstrategieën en het zoeken naar passende geestelijke gezondheidszorg. Inzicht in de diepte van dit trauma onderstreept het belang van het aanpakken en tegengaan van narcistische beschuldigingen met veerkracht en geïnformeerde actie.

Pathologisch liegen en NPS

Pathologisch liegen, ook wel bekend als mythomania of pseudologia fantastica, is een chronisch gedrag dat wordt gekenmerkt door een gewoon of dwangmatig liegen. In tegenstelling tot af en toe leugens die de meeste mensen kunnen vertellen om problemen of schaamte te vermijden, is pathologisch liegen vaak en vaak zonder duidelijke of rationele motivatie. Dit gedrag kan wijzen op diepere psychologische problemen en wordt vaak geassocieerd met persoonlijkheidsstoornissen zoals een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) en antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPD). (Groen, et al. ,2009)

Kenmerken van pathologisch liegen:

Frequent en compulsief: pathologische leugenaars vertellen gewoonlijk en vaak leugens.
Grandioos en onrealistisch: Hun leugens hebben vaak betrekking op grandioze, overdreven of onrealistische scenario’s.
Zonder schijnbare winst: Veel leugens worden verteld zonder duidelijke voordelen of redenen, soms zelfs wanneer de waarheid voldoende zou zijn.
Ontkenning: Pathologische leugenaars worstelen om hun leugens toe te geven, zelfs wanneer ze geconfronteerd worden met bewijs.

Impact van pathologisch liegen

Hoe onderscheiden we iemand die gewoon veel liegt van iemand die pathologisch liegt, oftewel een pathologische leugenaar is? Een belangrijk onderdeel is natuurlijk het woord ‘pathologisch’. Er zit een ziekte, aandoening of reden achter dit gedrag. Maar wat zijn de kenmerken? Hoe kunnen we dit soort mensen herkennen? Daarnaast zijn veel van deze leugens zelfdestructief en ondermijnen ze de leugenaar. Ondanks de negatieve gevolgen van pathologisch liegen, blijven ze liegen. Wanneer mensen liegen, is er meestal een reden. Soms helpt liegen om iets te bereiken. Pathologische leugenaars liegen echter zonder reden en zonder rekening te houden met de gevolgen.

Het eerste kenmerk dat pathologische leugenaars onderscheidt, is dat ze liegen zonder goede reden. Het tweede kenmerk is dat hun leugens uitgebreid zijn. Ze maken complexe verhalen van hun leugens omdat ze dwangmatig zijn. Ze moeten een samenhangend web van leugens creëren. Pathologische leugenaars liegen constant, dus elke leugen moet aansluiten bij eerdere en toekomstige leugens. Dit moet enorm vermoeiend zijn. De leugens moeten een geloofwaardig en overtuigend patroon vormen. Er is veel werk voor nodig, veel investering van middelen, energie, vooruitdenken en een goed vermogen om verhalen te vertellen. Dit leidt tot uitgebreide en gedetailleerde leugens. Pathologisch liegen kan ernstige gevolgen hebben voor de leugenaar en de mensen om hen heen. Relaties kunnen onherstelbaar worden beschadigd, een loopbaan kan worden geruïneerd en de leugenaar kan juridische gevolgen ondervinden als hun leugens worden blootgelegd. Bovendien betekent de gebruikelijke aard van dit gedrag vaak dat pathologische leugenaars worstelen met het behoud van vertrouwen en geloofwaardigheid op alle gebieden van hun leven.

Bij bepaalde stoornissen, zoals antisociale, psychopathische, narcistische, histrionische, borderline en paranoïde stoornissen, is liegen een belangrijk onderdeel van het gedrag. Hoewel dit niet in de diagnostische handleiding staat, zullen slachtoffers van deze mensen – zoals partners, familie, vrienden en collega’s – bevestigen dat ze vaak en onophoudelijk liegen, zonder hun leugens te erkennen.

Er is een verschil tussen pathologisch liegen en instrumenteel liegen. Bij sommige stoornissen, zoals narcistische en antisociale stoornissen, is het liegen pathologisch. Bij andere stoornissen, zoals de borderline stoornis, is het liegen meer dwangmatig en instrumenteel. (https://narcismebelgie.be/)

Autoriteitswebsites over narcisme en valse beschuldigingen

Om een dieper inzicht te krijgen in narcisten en valse beschuldigingen, kan men volgende  gezaghebbende websites raadplegen. De Mayo Clinic biedt gedetailleerde informatie over narcistische persoonlijkheidsstoornis, waaronder symptomen, oorzaken en behandelingen. Psychology Today bevat tal van expertartikelen over de dynamiek van narcisme en de impact ervan op relaties, en benadrukt de neiging tot valse beschuldigingen. Het National Institute of Mental Health (NIMH) biedt uitgebreid onderzoek en gegevens over psychische aandoeningen, waaronder persoonlijkheidsstoornissen zoals narcisme, en biedt inzicht in de psychologische mechanismen achter valse beschuldigingen. Deze websites bieden een schat aan kennis om u te helpen bij het navigeren door de complexiteit van het omgaan met narcisten en het begrijpen van de implicaties van valse beschuldigingen.

Kwaadaardig narcisme (Dan Neuharth,D.2019)

Een speciale vorm van een narcistische persoonlijkheidsstoornis is ‘kwaadaardig narcisme’. (malignant-narcissism).  De term ‘kwaadaardig narcisme’ werd in 1964 bedacht door psychoanalyticus Erich Fromm. Fromm, een overlevende van de Holocaust, stelde dat kwaadaardig narcisme een ernstige en destructieve pathologie is die ten grondslag kan liggen aan de onmenselijke daden van dictatoriale tirannen zoals Hitler en Stalin.

Het concept van kwaadaardig narcisme werd uitgebreid door psychiater Otto Kernberg (Kernberg, O. F. ,1989), die het een giftige combinatie van vier zeer disfunctionele eigenschappen en gedragingen noemde:

  • Narcisme, met zijn grootheidswaanzin, gebrek aan empathie, behoefte aan aandacht en gevoel van recht.
  • Antisociaal gedrag, gekenmerkt door gebrek aan berouw, destructief en impulsief gedrag, bedrog en minachting voor en schending van de rechten van anderen.
  • Paranoïde denken, met het gevoel van vervolging, moeite met het vertrouwen van anderen, preoccupatie met de loyaliteit van anderen, de neiging om wrok te koesteren en de neiging om goedaardige handelingen van anderen te zien als pogingen tot bedrog of uitbuiting.
  • Sadisme, met zijn wreedheid, pogingen om anderen te vernederen of te manipuleren en het genieten van de pijn en het lijden van anderen.

 


Bronnen

Baumeister, R. F., Stillwell, A. M., & Heatherton, T. F. (1994). Guilt: An interpersonal approach. Psychological Bulletin, 115, 243–267.

Berman, A. (2014). Post-traumatic victimhood and group analytic therapy: Intersubjectivity, empathic witnessing and otherness. Group Analysis, 47, 242–256.

Durvasula, R.  Speaking of psychology. Recognizing a narcissist. https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/narcissism  Geraadpleegd 27/01/2025

Durvasula, R. (2024) It’s not you : Identifying and healing from narcissistic people.New York,  Penguin Random House.

Gabay, R., Hameiri, B., Rubel-Lifschitz, T., & Nadler, A. (2020). The tendency for interpersonal victimhood: The personality construct and its consequences. Personality and Individual Differences, 165 (110134), 1-11.

Groen, et al. (2009).Pathologisch liegen, ook wel bekend als mythomania of pseudologia fantastica, is een chronisch gedrag dat wordt gekenmerkt door een gewoon of dwangmatig liegen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A139

Hameiri, B., & Nadler, A. (2017). Looking backward to move forward: Effects of ac- knowledgment of victimhood on readiness to compromise for peace in the protracted Israeli–Palestinian conflict. Personality and Social Psychology Bulletin, 43, 555–569.

Kernberg, O. F. (1989). The narcissistic personality disorder and the differential diagnosis of antisocial behavior. Psychiatric Clinics of North America, 12(3), 553-570.

Schori-Eyal, N., Klar, Y., Roccas, S., & McNeill, A. (2017). The shadows of the past: Effects of historical group trauma on current intergroup conflicts. Personality and Social Psychology Bulletin, 43, 538–554

Malkin, C. (2015). Rethinking Narcissism. Perennial, Harper Wave

Narcistische persoonlijkheidsstoornis https://hulpgids.nl/informatie/ziektebeelden/persoonlijkheidsstoornissen/cluster-b/narcistische-persoonlijkheidsstoornis Geraadpleegd 15/01/2025

Narcisme België. Liegen bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis: Onderzoek en implicaties.  https://narcismebelgie.be/liegen-bij-mensen-met-een-persoonlijkheidsstoornis-onderzoek-en-implicaties/ Geraadpleegd 27/01/2025

Narcissist Females Use False Allegations for Power (2012) https://falserapetimeline.org/false-rape-1853.html Geraadpleegd 14/01/2025

Narcissistic Abuse and False Accusations https://ucmjdefense.com/narcissistic-abuse-and-false-accusations.html Geraadpleegd 14/01/2025

Narcistische persoonlijkheidsstoornis  https://nl.wikipedia.org/wiki/Narcistische_persoonlijkheidsstoornis Geraadpleegd 15/01/2025

Dan Neuharth,D.(2019). What Exactly Is “Malignant Narcissism”? https://www.psychologytoday.com/intl/blog/narcissism-demystified/201905/what-exactly-is-malignant-narcissism Geraadpleegd 11/02/2025

Noor, M., Shnabel, N., Halabi, S., & Nadler, A. (2012). When suffering begets suffering: The psychology of competitive victimhood between adversarial groups in violent conflicts. Personality and Social Psychology Review, 16, 351–374.

Why Narcissists Cheat and Make False Accusations to Cover It Up https://ucmjdefense.com/why-narcissists-cheat-and-make-false-accusations-to-cover-it-up.html Geraadpleegd 27/01/2025

Narcistische persoonlijkheidsstoornis https://www.psyq.nl/persoonlijkheidsstoornis/narcistische-persoonlijkheidsstoornis

Palmatier, T.J. Narcissists, Borderlines, the Tendency for Interpersonal Victimhood, and False Abuse Allegations in High-Conflict Divorce (2024) https://shrink4men.com/2024/09/15/narcissists-borderlines-the-tendency-for-interpersonal-victimhood-and-false-abuse-allegations-in-high-conflict-divorce/ Geraadpleegd 14/01/2025

Schori-Eyal, N., Klar, Y., Roccas, S., & McNeill, A. (2017). The shadows of the past: Effects of historical group trauma on current intergroup conflicts. Personality and Social Psychology Bulletin, 43, 538–554.

Shrink for men (2018) Relationships with Narcissists: When the Empathy Well Runs Dry. https://shrink4men.com/2018/04/04/relationships-with-narcissists-when-the-empathy-well-runs-dry/ Geraadpleegd 14/01/2025

Shrink for men. (2024) Narcissists, Borderlines, the Tendency for Interpersonal Victimhood, and False Abuse Allegations in High-Conflict Divorce   https://shrink4men.com/2024/09/15/narcissists-borderlines-the-tendency-for-interpersonal-victimhood-and-false-abuse-allegations-in-high-conflict-divorce/Geraadpleegd 27/01/2025

Squires, S. (2024). How to defend yourself against false allegations in UK Family Court.  https://getcourtready.co.uk/blog/false-allegations-in-family-court-what-you-need-to-know  Geraadpleegd 07/02/2025

Squires, S. (2024). Narcissist Smear Campaigns: How They Use Flying Monkeys to Manipulate and Control.  https://getcourtready.co.uk/blog/the-narcissist-s-smear-campaign-and-flying-monkeys-how-narcissists-manipulate-decision-makers Geraadpleegd 07/02/2025

Twali, M. S., Hameiri, B., Vollhardt, J. R., & Nadler, A. (2020). Experiencing acknowledgment versus denial of the ingroup’s collective victimization. In J. R. Vollhardt (Ed.). The social psychology of collective victimhood (pp. 297–318). Oxford University Press.

Urlic, I., Berger, M. E., & Berman, A. (2010). Victimhood, vengefulness, and the culture of forgiveness. Nova Science Publishers.

Vaknin, S. (2018).  The World of the Nacissist. Independently published

Victim Mentality & False Sexual Assault Allegations. https://ucmjdefense.com/victim-mentality-false-sexual-assault-allegations.html Geraadpleegd 27/01/2025

Vliegende apen. https://nl.wikipedia.org/wiki/Vliegende_apen Geraadpleegd 07/02/2025