Bij heel wat persoonlijkheidsstoornissen in cluster B, zoals elders op deze website beschreven, treffen we heel sterk het fenomeen van liegen aan. Iemand die een valse aangifte doet van een seksuele aanranding of misbruik doet bewust of onbewust aan liegen.
Pathologisch liegen is de onbedwingbare drang om te liegen. Veel mensen vertellen weleens een leugen, bij kinderen is er ook vaak sprake van fantasie. Pas als liegen tot ernstige problemen leidt in de omgang tussen de leugenaar en zijn omgeving is sprake van pathologisch ofwel ziekelijk gedrag.
Pathologisch liegen kan dan een symptoom zijn van verschillende psychische aandoeningen, bijvoorbeeld een gedragsstoornis bij kinderen of jongeren, een onvermogen om de impuls te beheersen of een Cluster-B-persoonlijkheidsstoornis.
In de bovenstaande gevallen is de leugenaar zich er goed van bewust dat hij liegt. Het kan echter ook voorkomen dat iemand zijn onjuiste weergave van de waarheid niet als leugen ziet, maar er werkelijk in gelooft. Dit verschijnsel wordt wel pseudologia phantastica genoemd. Ook kan het zijn dat feiten ingevuld worden om gaten in het geheugen te ‘dichten’, dan is er sprake van confabulaties. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Pathologisch_liegen)
Elke mens liegt wel eens.
Liegen is bewust niet de waarheid vertellen. Liegen is een gedrag. Wanneer mensen vaak voor dit gedrag kiezen en dus vaak liegen wil dit zeggen dat dit gedrag iets oplevert in hun beleving. Het heeft een functie, het dient een doel. Het kan gaan van iets positiefs bekomen tot iets negatiefs vermijden.
Liegen geeft meer stress dan goed voor je is. Waarom doe je het dan? Wat zijn je belangrijkste redenen van een leugentje om bestwil, de gevolgen en de beste oplossing bij liegen. Want… eerlijk is (h)eerlijk!

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline.html
Liegen went snel
Oefening baart kunst, maar dat is niet altijd positief. Een hersenonderzoek uit 2016 wees uit dat mensen die een klein beetje liegen, dit na herhaling steeds makkelijker doen en ook grotere leugens gaan vertellen. De onderzoekers vonden dat het gedeelte in je hersenen dat verantwoordelijk is voor jouw emoties, bij een eerste leugentje sterk reageert. Je krijgt een negatief gevoel en voelt je er absoluut niet lekker bij dat je aan het liegen bent. Echter, als er bij herhaling wordt gelogen, passen de hersenen zich aan en reageren amper meer. Er treedt een gewenning op. Hierdoor ben je in staat tot steeds grotere en destructievere leugens.
Onderzoek
Slechts vijf procent van de deelnemers vertelt helemaal nooit een leugen, zo blijkt uit een onderzoek onder 2.531 volwassen Britten dat werd uitgevoerd door de koopjeswebsite HushHush.com.
Ruim de helft van de mannen geeft toe drie keer dag een leugen te vertellen, zo schrijft de Daily Mail. Zo’n 14 procent liegt zelfs meer dan vijf keer per dag. Van de vrouwen zegt 57 procent dat ze één keer per dag liegen en 17 procent beweert drie keer per dag een leugen te vertellen.
Vrouwen blijken het vaakst over hun emoties te liegen. Zo’n 27 procent zegt regelmatig ‘Het gaat goed’, terwijl dat dan helemaal niet zo is. Van de mannen zegt 45 procent vaak te liegen over iets wat ze hadden moeten doen maar niet gedaan hebben. Ruim 70 procent geeft toe regelmatig te liegen tegen familie, vrienden en collega’s om de ander z’n gevoelens te sparen. Zo’n 31 procent van de ondervraagden liegt vaak op het werk, 27 procent liegt tegen de partner of familie en 22 procent liegt tegen vrienden. Dat laatste doet 45 procent van de mannen en slechts 9 procent van de vrouwen met enige regelmaat. Van de vrouwen voelt 62 procent zich schuldig om een leugen, van de mannen slechts 23 procent. Ruim de helft van de mannen zegt te liegen om het leven makkelijker te maken en 71 procent van de vrouwen doet het om hun ware gevoelens te verbergen.
Ruim 80% van de mensen liegt dus tegen gesprekspartners. Dit is lang niet altijd bewust. Ook in het algemeen hebben mensen lang niet altijd door dat ze liegen. Gezien bovengenoemd proces in de hersenen, is dat ook niet zo vreemd. Als je maar vaak genoeg liegt, houd je uiteindelijk ook jezelf voor de gek. Uit onderzoek blijkt verder dat een confronterend bericht vertellen, meer stress kan opleveren dan informatie achterhouden. Liegen lijkt dan een makkelijke uitweg.

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline-types.html#givememoney
Eerlijk duurt het langst?
Je zou ervan versteld staan hoeveel leugens we dagelijks de wereld insturen schrijft Stefanie Van den Broeck in het Nieuwsblad (29/01/2011). De Amerikaanse professor Robert Feldman verdiepte zich in de materie en berekende ooit dat we in een gesprek van tien minuten gemiddeld drie keer liegen. Volgens andere onderzoekers liegen we tot honderd keer per dag. Maar alles hangt natuurlijk af van onze definitie van liegen. Is een geforceerde glimlach ook een leugen? En zwijgen, staat dat écht gelijk met liegen?
Eerlijk duurt het langst, zo hebben we het allemaal geleerd. En toch rijgen we de ene leugen aan de andere. Meestal doen we dat om ons eigen hachje te redden. Clinton was duidelijk bang voor een politiek schandaal, toen hij zonder verpinken loog over zijn seksuele doen en laten. Daarnaast zijn veel leugenaars bang voor ruzie of straf. Of om afgewezen te worden. Vandaar dat er zoveel cv’s doorspekt zijn van de nodige fantasie. Dat kan gaan van een verzonnen diploma tot een valse foto, al is de kans dan wel erg groot dat je tijdens het sollicitatiegesprek door de mand valt.
De meeste redenen om te liegen zijn dus behoorlijk zelfzuchtig, al liegen we soms ook om anderen te beschermen. En volgens ‘leugendeskundige’ professor Aldert Vrij liegen we het vaakst tegen vreemden, omdat dat het makkelijkste is. Bij onze partner hebben we meer angst om door de mand te vallen. Die kan je nu eenmaal niet wijsmaken dat je een pianovirtuoos bent terwijl je amper noten kunt lezen. Opvallend is wel dat extraverte mensen vaker liegen dan verlegen types.
Liegen loont dus, en dat is de belangrijkste reden waarom we het doen. Volgens Gerard van den Berg, directeur van de Leugenacademie, hebben goede leugenaars vaak een betere job en meer vrienden. ‘Dat begint trouwens al in de wieg: een baby heeft al snel door dat hij met een lachend gezichtje meer leuke aandacht krijgt. Vandaar dat hij dat lachje zo vaak mogelijk bovenhaalt, ook al is het niet zo oprecht.’
Waarom liegen mensen?
Vaak ontstaat liegen om iets positiefs te bekomen of negatief te vermijden in onze jonge jaren.
Voorbeeld 1 – Iets positief bekomen. De behoefte aan aandacht is normaal, elk mens heeft behoefte aan een gezonde portie aandacht. Bij sommigen is de behoefte echter groter, vaak vanuit een verleden, of opvoeding waar er een tekort aan aandacht was en deze behoefte niet of onvoldoende werd ingevuld. De persoon in kwestie geraakt hierdoor gefrustreerd en zal op zoek gaan naar strategieën om deze behoefte alsnog te bevredigen. Gaandeweg kan die geleerd hebben dat het vertellen van spectaculaire verhalen heel wat aandacht kan opleveren.
Voorbeeld 2 – Iets negatief vermijden. Sommige mensen hebben een grotere behoefte om conflict te vermijden dan anderen, opnieuw is dit vaak te verklaren vanuit hun leergeschiedenis. Wanneer iemand opgroeit in een gezin waarin er vaak geroepen wordt en dit angstige gevoelens veroorzaakte kan het zijn dat die persoon die gevoelens kost wat kost probeert te vermijden. Opnieuw gaat die persoon onbewust op zoek naar strategieën om die angst of negatieve gevoelens die conflict oproepen te vermijden en ontdekt die dat conflict vaak vermeden kan worden door te liegen.
Iedereen liegt wel eens om iets positiefs te bekomen of iets negatiefs te vermijden. Het wordt vaak pas een probleem wanneer dit op structurele basis gebeurd en de persoon geen of weinig alternatieve manieren (meer) hanteert om aandacht te krijgen of om conflict te vermijden.
Leugens zijn er in verschillende soorten en maten. Zo vertellen we verhalen die geheel verzonnen zijn: de fabrication lies. Ook mogen we gebeurtenissen of situaties graag wat overdrijven, de exaggeration lies. En dan zijn nog de white lies, leugentjes om bestwil. Je kunt ook liegen door niets te zeggen. Zo kun je bewust informatie achterhouden, de zogenaamde concealment lie. Je vertelt expres iets niet en weet dat de ander hierdoor een vertekend beeld van de werkelijkheid heeft. Dat is ook liegen.

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline.html
Wat is pathologisch liegen?
Pseudologia phantastica (Grieks: pseudos = vals, logos = spreken, woord) ook wel genoemd pseudologia fantastica of pseudologica phantastica is een term uit de psychiatrie en psychopathologie die voor het eerst is gebruikt door de Duitse arts Anton Delbrück als aanduiding van een ziekelijke vorm van liegen. Omdat de leugens die Delbruck bij vijf patiënten was tegengekomen volledig buiten proportie waren, meende hij dat zij als een aparte categorie moesten worden beschreven. Pseudologia phantastica, mythomanie en pathologisch liegen zijn termen die vaak door elkaar worden gebruikt, hoewel men nog van mening verschilt of zij wel hetzelfde gedragsfenomeen beschrijven. (Bron https://nl.wikipedia.org/wiki/Pseudologia_phantastica)
Liegen is een veel voorkomend gedrag bij mensen schrijft Baby, D.P. (2023). Wanneer iemand een leugen vertelt, is er vaak een duidelijke reden waarom ze dat doen. Liegen kan worden gebruikt als een instrument om een doel te bereiken. Pathologisch liegen is een kenmerk bij vele Cluster B persoonlijkheidsstoornissen, maar het komt vooral voor bij de antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS)
Maar pathologisch liegen wordt vaak gedaan zonder enige reden en ongeacht de gevolgen. Deze leugens zijn uitgebreid en uitgebreid, en de drang om het hen te vertellen is dwangmatig. Pathologische leugenaars maken vaak verhalen samen, zelfs als dat hen schade berokkent. Ze kunnen banen verliezen en relaties verpesten vanwege hun liegen.
Het is niet duidelijk of pathologische leugenaars begrijpen dat wat ze zeggen niet waar is. Sommige mensen geloven in welke dingen ze zeggen, zelfs als die dingen duidelijk vals zijn. Andere pathologische leugenaars zullen toegeven dat ze alleen hebben gelogen als hun leugens vals blijken te zijn.
Pathologisch liegen begint meestal wanneer een persoon in zijn tienerjaren is. Vaak zetten ze het patroon jarenlang voort.
Dit gedrag kan deel uitmaken van een persoonlijkheidsstoornis zoals asociaal, narcistisch en histrionisch. Andere aandoeningen, zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis, kunnen ook leiden tot frequente leugens, maar deze worden niet als pathologisch beschouwd. Sommige mensen liegen ook gewoon pathologisch, maar hebben geen andere voorwaarden.
Psychiaters erkennen al honderden jaren pathologisch liegen. Het wordt ook wel ‘pseudologia fantastica’ of ‘mythomania’ genoemd. Het wordt niet vermeld als een officiële diagnose in de psychiatrische gids genaamd de DSM-V. Maar het is een echte en verontrustende toestand.
Pseudologia Fanstastica Liegen bij kinderen (Van Den Broeck, 2008)
Delbruck was de eerste die het concept pathologisch liegen (of pseudologia fantastica) duidelijk beschreef volgens een artikel van Dike, Baranoski en Griffith (2005).
Pseudologia fanstastica is een concept dat weinig mensen kennen en ook het mechanisme erachter is niet helemaal duidelijk (Birch, Kelln & Aquino, 2006).
Een definitie van Healy en Healy in het artikel van Dike et al. (2005) geeft aan dat het gaat om een falsificatie die buiten proportie is, deze kan extensief en complex zijn en enkele jaren tot een heel leven omvatten. Het is belangrijk dat men een onderscheid kan maken tussen gewoon liegen en pathologisch liegen.
Gewone leugens spelen vaak een rol in het dagelijks leven (denk maar aan de leugens om bestwil). Het is een gegeven dat opduikt tijdens de normale ontwikkeling van kinderen, zo leren zij inzien dat hun ouders hun gedachten niet kunnen controleren (Weston & Dalby, 1991).
Pathologisch liegen verschilt sterk van gewoon liegen in kwantiteit en in kwaliteit. Het liegen moet immers chronisch gebeuren en de leugens moeten groots zijn. Ze houden wel nog verband met de realiteit, maar lijken onwaarschijnlijk. (Dike et al., 2005). Volgens Selling, in het artikel van Birch et al. (2006), ligt een mentale stoornis aan de basis van pseudologia fantastica. Er is geen duidelijke materiële of sociale beloning verbonden aan het liegen, het zou gaan om een innerlijke dynamiek.
Het lijkt alsof men liegt zonder enige reden. Dit is echter niet waar, het kan wel zo lijken, omdat de interne motivatie groter is dan de externe motivatie, zoals geld of macht. Er is echter wel degelijk een motivatie, zij het dan een interne. Ook bij kinderen zouden er geen materiële beloningen aan de basis liggen van het pathologisch liegen. Men moet dus een onderscheid maken tussen kinderen die seksueel misbruik verzinnen om bijvoorbeeld wraak te nemen op een stiefouder en kinderen die lijden aan pseudologia fantastica. (Bernet, 1993). Het is eveneens belangrijk om bij kinderen aan te tonen of zij het onderscheid tussen waarheid en leugen reeds kennen (zie ook het tweede hoofdstuk).
Wanneer het onduidelijk is of het kind een dergelijk onderscheid kan maken, is het niet waarschijnlijk dat er sprake is van pseudologia fantastica. Kinderen met deze aandoening kennen dit onderscheid immers, aangezien zij toegeven dat ze liegen wanneer zij met de waarheid geconfronteerd worden. Soms passen zij hun verhaal ook aan wanneer zij geconfronteerd worden met hun leugens en verzinsels. (Bernet, 1993). Healy en Healy, eveneens in Birch et al. (2006) geven aan dat er volgens hen veel gevallen zijn van pathologisch liegen bij kinderen en jongeren. Zij geven echter geen exacte prevalentiecijfers voor kinderen.

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline.html
Volgens Deutsch (1982) is pseudologia fantasica de reactivatie van een onbewust geheugenspoor van een vroegere, echt ervaren gebeurtenis. Enkele andere auteurs sluiten zich hierbij aan en Deutsch geeft aan dat pathologisch liegen een manier is om de herinnering aan deze gebeurtenis verder te onderdrukken. Het kind weet immers dat de leugen niets meer is dan een leugen, dit kan hem of haar helpen om te geloven dat de herinnering aan een echte gebeurtenis ook slechts een leugen of fantasie is. Zo zou een kind kunnen verzinnen dat hij of zij seksueel misbruikt werd, om zo de herinnering aan het echte misbruik te onderdrukken of verbergen.
Een ander mogelijk onderliggend mechanisme kan zijn dat er sprake is van twee vormen van levens naast elkaar, het eigenlijke leven en het verlangde leven. Wanneer het verlangde leven de overhand gaat nemen, gaat men beginnen liegen om dit in stand te houden. Zo kan men er bijvoorbeeld van dromen een held te zijn. Men kan dan allerlei heldhaftige acties die men zogenaamd heeft ondernomen verzinnen. (Dike et al., 2005). Vaak zijn de leugenaars in hun eigen leugens helden of slachtoffers (King & Ford, 1988).
Het is echter ook mogelijk dat pseudologia fantastica bij kinderen zich uit door het verzinnen van seksueel misbruik. Zo geven Yates en Musty (1988) het voorbeeld van een vijfjarige jongen die aangaf dat hij seksueel misbruikt werd. Hij vertelde hier erg uitgebreide verhalen over. Deze verhalen konden echter snel doorprikt worden. Er zijn erg weinig gegevens over de prevalentie van pseudologia fantastica. Men is het er wel over eens dat de prevalentie niet zo hoog is (Weston & Dalby, 1991). Men schat de prevalentie van pseudologia fantastica bij volwassenen op ongeveer een procent. King en Ford (1988) geven aan dat er evenveel vrouwen als mannen lijden aan deze stoornis.
Er bestaat ook zoiets als pseudologia à deux: de waanvoorstelling van folie à deux wordt dan vervangen door een dominante ander die een leugen verzint en een ander hierin betrekt. Beiden delen zij dan het geloof in de leugen. (Casey, 1989; Deutsch, 1982).
Wat doen pathologische leugenaars?
Overmatig liegen. Pathologische leugenaars liggen meer dan andere. Ze verzinnen verhalen die echt genoeg klinken dat mensen ze geloven. Ze voegen dan meer leugens toe om de originele leugens te ondersteunen. De leugens die ze vertellen, kunnen vreemd zijn en gemakkelijk worden weerlegd. Ze kunnen bijvoorbeeld ten onrechte beweren dat ze een prijs hebben ontvangen of zeggen dat nog steeds levende familieleden zijn overleden.
Liegen zonder goede reden. Veel mensen vertellen kleine leugens om onaangename gevolgen te vermijden, zoals zeggen dat ze te laat waren vanwege het verkeer in plaats van toe te geven dat ze zich hebben verslapen. Maar pathologische leugenaars hebben geen duidelijk motief. Ze vertellen verhalen die hen niet ten goede komen en kunnen hen zelfs pijn doen als de waarheid naar buiten komt.
Het is meestal een patroon dat al langer bezig is. Pathologisch liegen gebeurt meestal al jaren. Het begint vaak wanneer het in de tienerjaren is en gaat voor onbepaalde tijd door, op alle gebieden van het leven. Hun oneerlijkheid kan het ding zijn dat mensen zich het meest van hen herinneren.
Het liegen is geen symptoom van andere psychische aandoeningen. Een pathologische leugenaar kan andere psychische aandoeningen hebben, zoals depressie of angst. Maar dat is niet de oorzaak van hun leugen. Pathologisch liegen is een aandoening, geen symptoom van iets anders.
Pathologische leugenaars zijn vaak onwaarachtig zonder goede reden. Ze doen zichzelf pijn door hun gedrag, maar blijven het doen ondanks eventuele gevolgen.

Bron https://www.infotextmanuscripts.org/djetc/forty-years-ago.jpg
De hersenen passen zich aan oneerlijkheid aan.
Volgens Garret,N., Lazzrao, S.C. , Ariely, D. & Sharot, T. (2016) is oneerlijkheid een integraal onderdeel van onze sociale wereld en beïnvloedt domeinen die variëren van financiën en politiek tot persoonlijke relaties.
Anekdotisch gezien worden afwijkingen van een morele code vaak beschreven als een reeks kleine inbreuken die in de loop van de tijd groeien. Zij leveren met onderzoek empirisch bewijs voor een geleidelijke escalatie van zelfzuchtige oneerlijkheid en onthullen een neuraal mechanisme dat dit ondersteunt. Gedragsmatig laten ze zien dat de mate waarin deelnemers zich bezighouden met zelfzuchtige oneerlijkheid toeneemt met herhaling. Met behulp van functionele MRI laten ze zien dat signaalvermindering in de amygdala gevoelig is voor de geschiedenis van oneerlijk gedrag, wat consistent is met aanpassing.
Van cruciaal belang is dat de mate van verminderde gevoeligheid van de amygdala voor oneerlijkheid bij een huidige beslissing ten opzichte van de vorige, de omvang van de escalatie van zelfzuchtige oneerlijkheid bij de volgende beslissing voorspelt. De bevindingen onthullen een biologisch mechanisme dat een ‘gladde helling’ ondersteunt: wat begint als kleine daden van oneerlijkheid kan escaleren tot grotere overtredingen.
Leugenaars ontdekken?
Al jaren doet de Vlaamse professor Bruno Verschuere onderzoek waarom mensen liegen, en hoe je kunt ontdekken wanneer ze niet de waarheid vertellen. “Er zijn in het verleden al verschillende studies verschenen die proberen te onderzoeken hoe je leugens van waarheid kunt onderscheiden”, zegt de hoofddocent forensische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. “Uit ons onderzoek blijkt dat er maar één factor is die dat wel altijd verklapt: de mate waarin iemand veel details kan vertellen.” Twee jaar lang onderzocht Verschuere samen met negen andere onderzoeken van de manier waarop iemand iets vertelt, kan de persoon liegen. Meer dan 1.400 mensen werden ontdekt. “Een groep studenten werd bijvoorbeeld in tweeën opgesplitst”, vertelt hij. “Eén deel moest examenvragen stelen, de andere groep maakt gewoon een wandeling. Achteraf zijn ze allemaal aan het vertellen dat ze gaan wandelen. Zij die het uitgebreidst vertelden over de wandeling, bleken de waarheid te spreken.” Een leugenaar die over een gebeurtenis uit het verleden moet praten, houdt het graag beknopt. “Omdat hij er niet was, hij kent de details dus niet. Maar ook omdat hij weet dat details gecontroleerd kunnen worden. Vergeet dus alles wat je denkt te weten over leugenaars: je moet alleen maar kijken hoe iemand precies weet te vertellen.” (HBvL 23/03/2023)
Leugendetectie heeft in Nederland een slechte naam vertelt dr. Sophie van der Zee in haar lezing ‘Moderne zonden: liegen’.. Van der Zee: “Leugendetectie wordt onterecht gezien als pseudowetenschap.” Veel instanties en bedrijven blijven om die reden ver weg van leugendetectie, zelfs als het relevant is voor hun baan. De politie bijvoorbeeld ziet leugendetectie niet als iets van meerwaarde, maar doet in plaats hiervan aan “waarheidsvinding”. Dit komt in de praktijk veel overeen met leugendetectie, maar heeft niet het negatieve stigma wat leugendetectie wel heeft. Van der Zee merkt veel van deze negativiteit rondom leugendetectie en moet haar onderzoek dan ook vaak verdedigen tegen deze ideeën, bijvoorbeeld door te wijzen op hoe slim experimenten rondom leugendetectie vaak in elkaar zitten. Er heersen nogal wat onjuiste ideeën over leugendetectie. Zo zou een leugenaar geen oogcontact maken, meer zweten en veel knipperen. Deze stellingen kloppen niet, maar er zijn wel degelijk manieren om op een correcte manier leugenaars te ontdekken. Van der Zee legt uit dat de centrale aanname van leugendetectie is dat wanneer we liegen er een verandering in ons gedrag plaatsvindt, en dat deze verandering meetbaar is. Een manier waarop dit te meten valt is door te kijken naar de spraak van mensen. Wanneer we liegen, schiet onze toonhoogte de lucht in. Niet alleen ons stemgeluid verandert, ook de rest van ons lichaam verandert wanneer we een leugen vertellen. Zo blijkt dat iemand die liegt meer beweegt. Van der Zee heeft dit onderzocht door haar participanten motion capture pakken aan te trekken: pakken met sensoren die de lichaamsbeweging tussen ledematen meten. Dit zorgde dat ze leugenaars met een nauwkeurigheid van maar liefst 82% kon herkennen.
Of we leugendetectie buiten de rechtbank moeten toepassen betwijfelt Van der Zee. Leugens hebben namelijk een sociale rol in onze maatschappij. In een BBC experiment waar Van der Zee aan meewerkte werden deelnemers uitgedaagd om een week niet te liegen. De confrontatie met het grote aantal leugens dat ze desondanks verspreidden jaagde hen flink de schrik aan. De meeste mensen liegen vaker dan ze denken. Dat is niet gek, want liegen is een belangrijk en veelvoorkomend deel van onze interactie met anderen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die liegen sneller aardig gevonden worden. Van der Zee: “Leugens zijn een sociaal smeermiddel.” Je kunt een leugenaar dus vrij accuraat ontmaskeren, maar moet je dat wel willen?

Bron https://www.infotextmanuscripts.org/djetc/cry-rape.jpg
Hoe zie je dat iemand liegt over een (vermeend) opgelopen trauma?
Volgens Newman, S. (2017) kan het lastig zijn om te weten hoe je kunt zien of iemand liegt over trauma , maar er zijn een aantal signalen waar je op kunt letten. Oneerlijkheid, bedrog en vage antwoorden zijn enkele van de meest voorkomende signalen van liegen. Daarnaast kunnen lichaamstaal, taalsignalen en gedragssignalen ook een leugenaar verraden. Als het aankomt op lichaamstaal, let dan op tekenen van nervositeit of ongemak, zoals friemelen, oogcontact vermijden of armen over elkaar slaan. Deze signalen kunnen erop duiden dat de persoon zich ongemakkelijk voelt bij wat hij of zij zegt en mogelijk liegt.
Taalsignalen kunnen ook veelzeggend zijn. Leugenaars kunnen vage taal gebruiken of vermijden om vragen direct te beantwoorden. Ze kunnen ook bepaalde zinnen herhalen of formele taal gebruiken om afstand te nemen van de situatie. Verbale signalen, zoals veranderingen in toonhoogte of toonhoogte, kunnen ook een teken zijn van liegen. Leugenaars kunnen ook aarzelen of struikelen over hun woorden wanneer ze naar specifieke details worden gevraagd.
Gedragssignalen kunnen ook aangeven dat iemand liegt. Ze kunnen bijvoorbeeld defensief of geagiteerd raken als er naar bepaalde onderwerpen wordt gevraagd. Ze kunnen ook proberen van onderwerp te veranderen of de vraag helemaal niet te beantwoorden. Het herkennen van signalen van liegen over trauma vereist zorgvuldige observatie en begrip van menselijk gedrag. Als u vermoedt dat iemand liegt over zijn trauma, is het belangrijk om de situatie met gevoeligheid en mededogen te benaderen.
Psychologische aspecten van liegen over trauma
Als het gaat om liegen over trauma, zijn er verschillende psychologische aspecten om te overwegen. Pathologisch liegen, ook bekend als pseudologia fantastica of mythomanie, is een aandoening waarbij iemand dwangmatig liegt over verschillende aspecten van zijn leven. Deze aandoening wordt vaak geassocieerd met persoonlijkheidsstoornissen zoals borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Angst en depressie kunnen ook een rol spelen bij het liegen over trauma. Een persoon kan zich schamen of verlegen voelen over zijn ervaring en kan liegen om een oordeel te vermijden of om een bepaald imago te behouden. Nervositeit kan er ook voor zorgen dat een persoon liegt over zijn trauma, omdat hij bang kan zijn dat de waarheid hem schade zal berokkenen of tot negatieve gevolgen zal leiden.
Het is belangrijk om op te merken dat liegen over trauma niet altijd opzettelijk is. Soms gelooft iemand oprecht een valse herinnering of heeft hij de ware herinnering aan de traumatische gebeurtenis verdrongen. In deze gevallen kan therapie iemand helpen zijn ware herinneringen en emoties te ontdekken en te verwerken. Emotionele reacties en het detecteren van bedrog
Wanneer iemand een trauma ervaart, kan hij/zij een scala aan emotionele reacties vertonen, zoals boosheid, pijn, huilen, verdriet of angst. Deze emoties kunnen oprecht zijn of ze kunnen worden gebruikt om anderen te manipuleren. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je bedrog in emotionele reacties kunt detecteren.
Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die liegen over trauma bepaalde gedragspatronen kunnen vertonen, zoals het vermijden van oogcontact, het verstrekken van inconsistente details of het tonen van een gebrek aan emotie. Ze kunnen ook taal gebruiken die afstand neemt van de gebeurtenis, zoals ernaar verwijzen in de derde persoon of vage taal gebruiken. Een manier om bedrog in emotionele reacties te detecteren, is door te zoeken naar inconsistenties tussen de woorden van de persoon en zijn non-verbale gedrag. Als iemand bijvoorbeeld over een traumatische gebeurtenis praat, maar lacht of glimlacht, kan dit een teken zijn dat hij liegt of de ernst van de gebeurtenis minimaliseert.
Een andere strategie is om aandacht te besteden aan de timing en intensiteit van de emotionele reacties van de persoon. Mensen die liegen over trauma kunnen vertraagde of overdreven emotionele reacties vertonen, of ze kunnen emoties tonen die niet gepast zijn voor de situatie. Het is ook belangrijk om rekening te houden met de context van de emotionele reacties van de persoon. Als iemand bijvoorbeeld huilt tijdens een therapiesessie, kan dit een oprechte emotionele reactie op het trauma zijn. Als ze echter huilen tijdens een rechtszitting of bij het bespreken van financiële compensatie, kan dit een teken zijn dat ze proberen de situatie te manipuleren.
Onderzoek heeft aangetoond dat traumatische ervaringen een significante impact kunnen hebben op het geheugen. Mensen die bijvoorbeeld een trauma hebben meegemaakt, kunnen moeite hebben met het herinneren van specifieke details over de gebeurtenis, of ze kunnen levendige herinneringen hebben aan bepaalde aspecten terwijl ze andere vergeten. Dit kan het lastig maken om onderscheid te maken tussen waarheidsgetrouwe en misleidende verslagen van dezelfde gebeurtenis.
Bovendien kan liegen zelf een cognitieve belasting vormen voor de leugenaar, wat zijn geheugen verder kan beïnvloeden. Wanneer iemand liegt, moet hij de valse informatie die hij heeft verstrekt bijhouden en ervoor zorgen dat hij zichzelf niet tegenspreekt. Dit kan het moeilijker maken om de details van de gebeurtenis nauwkeurig te onthouden, wat leidt tot inconsistenties in zijn verhaal. Geheugen speelt een cruciale rol in zowel waarheidsgetrouwe als misleidende verslagen van traumatische gebeurtenissen. De impact van trauma op geheugen, gecombineerd met de cognitieve belasting van liegen, kan het echter lastig maken om onderscheid te maken tussen de twee. Daarom is het essentieel om deze situaties met voorzichtigheid te benaderen en op zoek te gaan naar aanvullende informatie en perspectieven om de waarheid te bepalen.

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline-types.html#givememoney
Waargebeurd trauma proberen te achterhalen
Sara Turner (2021) geeft nog enkele tips om bedrog inzake trauma te achterhalen. Een manier om bedrog in emotionele reacties te detecteren, is door te zoeken naar inconsistenties tussen de woorden van de persoon en zijn non-verbale gedrag. Als iemand bijvoorbeeld over een traumatische gebeurtenis praat, maar lacht of glimlacht, kan dit een teken zijn dat hij liegt of de ernst van de gebeurtenis minimaliseert. Of als de persoon bij een getuigenis zeer emotioneel doet en even later in gezelschap van vrienden of na een gewonnen rechtszaak zeer opgewekt en uitbundig doet, kan dat een belletje doen rinkelen.
Een andere strategie is volgens Turner (2021) om aandacht te besteden aan de timing en intensiteit van de emotionele reacties van de persoon. Mensen die liegen over trauma kunnen vertraagde of overdreven emotionele reacties vertonen, of ze kunnen emoties tonen die niet gepast zijn voor de situatie. Het is ook belangrijk om rekening te houden met de context van de emotionele reacties van de persoon. Als iemand bijvoorbeeld huilt tijdens een therapiesessie, kan dit een oprechte emotionele reactie op het trauma zijn. Als ze echter huilen tijdens een rechtszitting of bij het bespreken van financiële compensatie, kan dit een teken zijn dat ze proberen de situatie te manipuleren.
Het blijkt dat valse aangeefsters vaker een reputatie hebben van leugenachtigheid of eerder fabuleuze verklaringen. Soms blijkt dat al uit de kinderjaren dat het iemand is met veel fantasie waarbij andere familieleden, vriend(inn)en kunnen getuigen, klasgenoten of leerkrachten kunnen (en willen) getuigen dat er al meerdere situaties waren (buiten een context van zedenmisdrijven) waar de geloofwaardigheid van het vermeende slachtoffer in twijfel kan getrokken worden. Iemand die bewust of onbewust liegt, deed dat vaker en niet eenmalig bij een (valse) aangifte.
Net zoals elders bij de persoonlijkheid en levensstijl van de vermeende dader wordt beschreven verdient het aanbeveling om via een diepgaand en grondig persoonlijkheidsonderzoek én ruim psychiatrisch onderzoek, aangevuld met een second opinion door een collega psychiater en een grondig onderzoek van een forensisch geschoold psycholoog of seksuoloog, nagegaan te worden of het inderdaad gaat over een oprecht iemand die een oprechte verklaring inzake het misbruik aflegt.
Gerard Van den Berg van de Leugenacademie (in Nieuwsblad 29/01/2011) geeft nog wat bijkomende tips om een leugenaar te ontmaskeren.
1.Stel onverwachte vragen.Leugenaars hebben zich vaak niet perfect voorbereid. Probeer dus slinkse, verrassende vragen te stellen en peil naar details.
2. Speur naar aanwijzingen.Er zijn heel wat lichamelijke tekenen die wijzen op bedrog. Verwijde pupillen bijvoorbeeld, een gespannen stem of een opgeheven kin. Maar dat kan net zo goed duiden op ‘gewone’ nervositeit, omdat jij je ‘slachtoffer’ aan een kruisverhoor onderwerpt. Trek dus niet te snel je conclusies.
3. Vergeet de clichés.De meeste mensen denken dat leugenaars heel zenuwachtig zijn, maar dat is niet noodzakelijk waar. Integendeel: leugenaars zijn doorgaans veel kalmer dan je zou denken.
4. Laat je slachtoffer tekenen.Nee, we hebben het hier niet over een ‘waarheidscontract’ dat ondertekend moet worden. Maar als je iemand verdenkt van een leugenachtig verhaal, laat hem dan een plattegrond tekenen van de locatie. Dan vallen heel wat leugenaars door de mand.
5. Doe ‘averechts’.Het is extra moeilijk om een verhaal achterstevoren te vertellen, zeker als dat verhaal doorspekt is met leugens. Vraag dus om te beginnen bij het einde.

Bron https://falserapetimeline.org/a-false-rape-timeline.html
Bronnen
Baby, D.P. (2023) What to know about pathological liars. https://www.webmd.com/mental-health/what-to-know-pathological-liars Geraadpleegd 15/01/2025
Bernet, W. (1993). False statements and the differential diagnosis of abuse allegations.
Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 32, 903-910.
Bill, E. (2024) Playing the victim: How sociopaths con legal professionals (and everyone else) https://highconflictinstitute.com/personality-disorders/playing-the-vi
Birch, C.D., Kelln, B.R., & Aquino, E.P.B. (2006). A review and case report of pseudologia fantastica. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 17 (2), 299-320.
Casey, P.R. (1989). An unusual variant of folie à deux? Irish Journal of Psychological
Medicine, 6, 44-46.
Deutsch, H. (1982). On the pathological lie (pseudologia phantastica). Journal of
American Academy of Psychoanalysis, 10, 369-386.
Dike, C.C., Baranoski, M., & Griffith, E.E.H. (2005). Pathological lying revisited. The
Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, 33, 342-349.
Femfem. (2020) We liegen allemaal weleens, maar waarom doen we dit eigenlijk. https://fem-fem.nl/fun-living/waarom-we-liegen Geraadpleegd 19/01/2025
Garret,N., Lazzrao, S.C. , Ariely, D. & Sharot, T. (2016). The brain adapts to dishonesty. Nat Neurosci 19, 1727–1732 (2016). https://doi.org/10.1038/nn.4426
King, B.H., & Ford, C.V. (1988). Pseudologia fantastica. Acta Psychiatrica Scandinavica, 77, 1-6.
London K, Bruck M, Ceci SJ, Shuman DW. (2005) Disclosure of child sexual abuse. What does the research tell us about the ways that children lie? Psychology, Public Policy, and Law. 2005;11(1):194-226.
Pseudologia phantastica. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Pseudologia_phantastica Geraadpleegd 19/01/2025
Newman, S. (2017). What kind of person makes false rape accusations? https://qz.com/980766/the-truth-about-false-rape-accusations Geraadpleegd 16/01/2025
Nu. (2013) Mannen liegen drie keer zo vaak als vrouwen. https://www.nu.nl/lifestyle/3359893/mannen-liegen-drie-keer-zo-vaak-als-vrouwen.html Geraadpleegd 14/05/2024
Turner, S. (2021). How to tell if someone is lying about trauma. Sabino Recovery. https://www.sabinorecovery.com/how-to-tell-if-someone-is-lying-about-trauma/ Geraadpleegd 16/01/2025
Willen we wel een perfecte leugendetector: terugkijken lezing “Liegen” (2019) https://www.uu.nl/nieuws/willen-we-wel-een-perfecte-leugendetector-terugkijken-lezing-liegen Geraadpleegd 20/01/2025 en https://www.sg.uu.nl/video/2019/09/moderne-zonden-liegen(video)
van den Berg, G. Zo achterhaal je de waarheid in elk gesprek. Zeven praktische tips voor academische beroepsbeoefenaars. De leugenacademie. https://leugenacademie.nl/author/gerard-vd-berg/ Geraadpleegd 19/01/2025 en https://www.leugens.nl/2012/11/25/gerard-van-den-berg/ Geraadpleegd 19/01/2025
Van Den Broeck, L., (2008). De betrouwbaarheid van de getuigenissen van kinderen bij seksueel misbruik. Scriptie neergelegd tot het behalen van de graad van licentiaat in de psychologie. Universiteit Genk https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/299/201/RUG01-001299201_2010_0001_AC.pdf Geraadpleegd 31/01/2025
Van den Broeck, S. (2011). Moeder waarom liegen wij. Het Nieuwsblad 29/01/2011
Wardell, A. (2024) Some woman lie. Psychology Today https://www.psychologytoday.com/intl/blog/compassionate-feminism/202407/some-women-lie Geraadpleegd 08/09/2024
Weston, W.A., & Dalby, J.T. (1991). A case of pseudologia fantastica with antisocial personality disorder. Canadian Journal of Psychiatry, 36, 612-614.
Yates, A., & Musty, T. (1988). Preschool children’s erroneous allegations of sexual molestation. American Journal of Psychiatry, 145, 989-992.