Ontwikkelingen als MeToo en het schandaal rondom The Voice zijn taboedoorbrekend. Slachtoffers durven seksueel misbruik nu eerder te melden, een ontwikkeling die alleen maar toe te juichen valt. Maar een beschuldiging hoeft niet te betekenen dat iemand schuldig ís, benadrukken lezers op ons reactieplatform NUjij regelmatig. En dat is natuurlijk zo. Maar komen onterechte beschuldigingen tegenwoordig dan ook vaker voor? En wat is de impact ervan?
Kim van Zijp, voormalig universitair docent en onderzoeker aan Tilburg University, is een van de weinige Nederlandse deskundigen die onderzoek heeft gedaan naar valse misbruikbeschuldigingen. Ze kent geen aanwijzingen dat de taboedoorbrekende ontwikkelingen ook leiden tot meer valse beschuldigingen. Wel kunnen hernieuwde opvattingen over ongewenst gedrag leiden tot meer meldingen of aangiften, vertelt ze aan NU.nl.
“We zijn het onderwerp aan het belichten vanuit verschillende hoeken van de samenleving. En hiermee ook opnieuw met elkaar aan het bepalen wat wel en niet toelaatbaar of wenselijk is”, zegt Van Zijp.
“In die zin is het mogelijk dat er nu eerder dan voorheen melding of aangifte wordt gedaan van een gebeurtenis waarbij dat eerder niet het geval zou zijn. Dat heeft dan niets te maken met de intenties van het slachtoffer, maar met het herdefiniëren van de grenzen.”
Die grenzen verschillen per persoon, waardoor er volgens haar wel interpretatieverschillen kunnen ontstaan. “Dat gaat zelfs zo ver dat de een het kan zien als aanranding en de ander als een gezellige avond”, legt Van Zijp uit. Ook kan het voorkomen dat iemand bepaalde handelingen pas achteraf als niet prettig ervaart. Je komt dan in een grijs gebied of je dat misbruik kan noemen, en of aangifte doen dan juist is.
Ook komt het voor dat iemand bewust aangifte doet van een volledig niet-bestaand feit. Bijvoorbeeld bij een vechtscheiding, in de hoop volledige voogdij te krijgen over het kind, weet Van Zijp.
Schaamte en depressies door onterechte beschuldiging
Maar of een onterechte beschuldiging nou ‘expres’ is of uit het grijze gebied komt: de impact is enorm. Toen Van Zijp nog onderzoeker was aan Tilburg University, volgde ze veertig mensen die ooit onterecht waren beschuldigd van seksueel geweld.
Daaruit bleek dat de gevolgen desastreus zijn: de kans op mentale en fysieke problemen is groot. Bovendien ervaren veel verdachten afwijzing in hun sociale leven en schamen ze zich enorm.
….
Onduidelijk hoe vaak aangiften nep zijn
Hoe vaak er een nepmelding of nepaangifte wordt gedaan, is eigenlijk niet te zeggen. Veel zaken leiden vanwege een gebrek aan bewijs niet tot een veroordeling. Maar dat hoeft niet te betekenen dat de beschuldiging niet klopt.
“Deze zaken kenmerken zich voornamelijk door de afwezigheid van een getuige”, licht Van Zijp toe. “Het blijft hiermee vaak het ene verhaal tegen het andere.”
Daarbij is het lastig om als onderzoeker toegang tot data van het Openbaar Ministerie, justitie en politie te krijgen, zegt rechtspsycholoog André De Zutter, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ook hanteert de politie volgens hem een te “losse’ definitie van valse aangifte, wat volgens hem voor een vertekend beeld kan zorgen.
“Het kan zo zijn dat iemand wakker wordt in haar appartement en gebruikte condooms vindt. Ze doet aangifte, waarna blijkt dat een huisgenoot zijn condooms niet heeft opgeruimd. De politie classificeert de aangifte als vals, terwijl het geen opzettelijke valse aangifte was.”
Tot slot bleek uit promotieonderzoek van De Zutter dat het zedenrechercheurs lang niet altijd lukt om valse aangiften van echte te onderscheiden. Dat terwijl ze zich tegelijkertijd wel zeker voelen over hun oordeel. Hierdoor worden mogelijk terechte aangiften aan de kant geschoven, hoewel een onderzoek en mogelijke vervolging daar juist wél op zijn plaats zouden zijn.
…
Lees verder in het online artikel.
Bronnen
Tom van Marrewijk 12/06/2022